༄༅།།ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནད་དོན་གླེང་བ།

རྩོམ་པ་བོ།
འཇིགས་མེད་བློ་གྲོས།


ད་དུང་ཕྱིས་དྲགས་མེད།

རེ་བ་མེད་པའི་ལྟ་ཚུལ་དང་བསམ་སྤྱོད་ལ་ཡིད་ཆེས་མ་བྱེད།
30

༢༠༡༤ ལོའི་སྤྱི་ཟླ་ ༦ ཚེས་ ༡༤ ཉིན་ནི་བྱང་ཨ་རིའི་མངའ་སྡེ་ཁེ་ལི་ཕོར་ནི་ཡའི་ཨར་ཝེན་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་[University of California Irvine]དབུ་བརྙེས་ཏེ་ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུ་འཁོར་བའི་དུས་དྲན་དང་ ༢༠༡༤ ལོོའི་སློབ་ཐོན་མཛད་སྒོ་མཉམ་ཚོགས་ཀྱི་དུས་དྲན་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན། ཉིན་དགུང་ཆུ་ཚོད་ ༡༢ ཟིན་ལ་ཉེ་ཞིང་ཚ་གདུག་ཆེ་བའི་ཉི་དྲོད་འོག་ང་རང་ཐེ་བའི་མི་གྲངས་སྟོང་ཚོ་ཁ་ཤས་ Angel Stadium ཞེས་པའི་རྩེད་ཐང་ཆེན་མོའི་ནང་སྲིད་འཛིན་ཨོ་བྷ་མ་ཕེབས་རྒྱུར་སྒུག་ཡོད། རྒྱས་སྤྲོས་ཀྱི་རྣམ་པ་མེད་པའི་ཕེབས་བསུའི་འོག་སྲིད་འཛིན་མཆོག་སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོའི་ཚུལ་དུ་མཛད་སྒོའི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་ཕེབས་ཤིང་། དགུང་ཡོལ་ཆུ་ཚོད་ ༡༢ དང་སྐར་མ་ ༡༠ སྟེང་གསུང་བཤད་གནང་མགོ་བཙུགས་སོང་།

སྐད་གསེང་མཐོ་ཞིང་ཉམས་འགྱུར་དང་བརྗིད་བག་གིས་ཁེངས་པའི་སློབ་ཐོན་གཏམ་བཤད་ཀྱི་བརྗོད་དོན་ཕལ་ཆེར་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་འཕྲོས་ཤིང་། དེང་སྐབས་ཆེས་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྱུར་བཞིན་པའི་ཁོར་ཡུག་གནད་དོན་ལ་མི་སྒེར་དང་གཞུང་འབྲེལ་གཉིས་ཀས་དོ་འཁུར་ཚུལ་མཐུན་ལེན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ་ཉེན་ཚབས་དང་འཇིགས་སྐྲག་གི་གཡུལ་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ངེས་དང་། སྐབས་དེའི་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་རྣམས་ནི་རེ་བ་བཅོལ་ས་དང་། རྒྱལ་ཁ་ལེན་མཁན་གྱི་མི་སྣ་གཙོ་གྲས་སུ་གཏོགས་པ་ལྟ་བུའི་སྣང་བརྙན་བསྐྲུན་པའི་ཚོར་ཤུགས་ཆེ་བའི་གཏམ་བཤད་ཀྱིས་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་ཚོར་རེ་སྤོབས་དང་ཆོད་སེམས། སྙིང་སྟོབས་དང་ཧུར་བརྩོན་གྱི་ངར་ཤུགས་ལྡན་པའི་སེམས་ཚོར་ཤུགས་ཆེ་བསྐྱེད་པར་བྱས་པའི་རྣམ་པ་མངོན་བཞིན་འདུག

སྲིད་འཛིན་གྱིས། “ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ནུས་ཤུགས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཚད་ཉིན་རེ་བཞིན་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། འབྱོར་འབྲིང་འཚོ་བར་ཁ་ཕྱོགས་བཞིན་ཡོད་པའི་མི་གྲངས་བྱེ་བ་མང་པོར་རླངས་འཁོར་དང་འཁྱགས་སྒམ་ལྟ་བུའི་ནུས་ཤུགས་ཟད་གྲོན་ཆེ་བའི་འཚོ་ཐབས་ཆ་རྐྱེན་མཁོ་བཞིན་ཡོད། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་རྩ་བརླག་ཏུ་འགྲོ་བའི་ཉེན་ཚབས་འདིར་གདོང་ལེན་ཚད་ལྡན་ཞིག་མ་བྱས་པ་ཡིན་ན་ང་ཚོ་ཐར་ཐབས་མེད་པའི་དཀའ་ངལ་ནང་ལྷུང་ངེས། ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ཚོའི་ནང་ནག་རྫས་གློད་གཏོང་[Carbon Pollution]གི་ཚད་གཞི་ཆེས་མྱུར་པོས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་རིགས་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་ཚོས་ཀྱང་དཀའ་ངལ་འདི་དག་ལ་གདོང་ལེན་ངེས་པར་བྱ་དགོས་པར་འགྱུར་ཞིང་། ཨ་མི་རི་ཁར་ལྟོས་ན་ཁོང་ཚོ་ནི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་ཐེབས་ཡུལ་ཡིན་པ་ཙམ་མ་ཟད་གྱོང་རྒུད་ཀྱང་ཆེས་མང་བ་ཕོག་ངེས་ཀྱི་རིགས་དག་ཡིན།

འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་འགྲོ་སྟངས་ལྟར་ཁོང་ཚོས་ཨ་མི་རི་ཁས་ཅི་ཞིག་བྱེད་མིན་དང་གང་ཞིག་ལག་བསྟར་བྱེད་མིན་ལ་བལྟ་རྒྱུར་སྒུག་ཡོད། ངའི་ཉམས་མྱོང་ལྟར་ང་ཚོས་དཀའ་ངལ་འདི་དག་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ལས་དོན་བརྩམ་པ་ཡིན་ན་ཁོང་ཚོས་ཀྱང་འགུལ་སྐྱོད་རྒྱག་ངེས་ཡིན་ཅིང་། ཨ་མི་རི་ཁས་ལག་བསྟར་གྱི་ཁྲོད་ནས་དཀའ་ངལ་འདི་དག་སེལ་ཐབས་ཡོད་པའི་བདེན་དཔང་བྱས་ཚེ་ཁོང་ཚོ་ང་ཚོའི་རྗེས་སུ་འཇུག་ངེས་ཡིན། ཨ་རི་གཅིག་པུས་རང་བྱུང་གོད་ཆག་གི་ཉེན་ཚབས་འདི་དག་སེལ་མི་ཐུབ་ཅིང་། ཨ་རིའི་སྣེ་ཁྲིད་མེད་པའི་འཛམ་གླིང་གིས་དེ་བས་ཀྱང་དཀའ་ངལ་འདི་དག་སེལ་མི་ཐུབ། འདི་ནི་ངེས་པར་ཨ་མི་རི་ཁས་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱིས་འཐབ་དགོས་པའི་རྒོལ་འཛིངས་ཤིག་ཡིན། དེར་བརྟེན་ང་རང་གཞུང་གི་ལས་ཁུངས་སུ་ནམ་གནས་བར་སྒེར་ངོས་ནས་ལས་དོན་འདི་དག་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུ་ཙམ་མ་ཟད་ལས་ཁུངས་ནས་ཐོན་རྗེས་ཀྱི་མི་སེར་དཀྱུས་མ་ཞིག་ཡིན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་ཡང་ལས་དོན་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཀྱིས་བསྒྲུབ་རྒྱུ་ཡིན། ལས་དོན་འདི་དག་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཆེད་ཁྱེད་ཚོ་མི་རབས་གསར་པའི་དཔུང་ཁག་ནི་དགོས་གལ་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོར་གྱུར་ཡོད།”31 ཅེས་གསུངས།

གོང་དུ་སྲིད་འཛིན་གྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། མི་འབོར་ས་ཡ་མང་པོ་སྒེར་སྤྱོད་རླངས་འཁོར་སོགས་ནུས་ཤུགས་ཟད་གྲོན་ཆེ་བའི་དངོས་པོའི་མཐུན་རྐྱེན་སྤྱོད་པའི་འབྱོར་འབྲིང་འཚོ་བར་ཁ་ཕྱོགས་པའི་གནས་བབ་འདི་ནི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ལ་འཕྲད་རྒྱུའི་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བའི་འགྱུར་ལྡོག་ཅིག་ཡིན། རྒྱ་ནག་སྐོར་ཆེད་མཁས་པ་མར་ཊིན་[Martin Jacques]གྱི་སྔོན་དཔག་རིགས་ཤིག་དཔེ་མཚོན་དུ་བཀོད་ནས་བཤད་ན། རྒྱ་ནག་གི་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་རྒུད་མེད་པར་ད་ལྟའི་གནས་བབ་ལྟར་འཕེལ་རྒྱས་སུ་ཕྱིན་ཚེ་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༣༡ ཚུན་མི་རེའི་ཡོང་འབབ་ཀྱི་ཚད་གཞི་དེ་ད་ལྟའི་ཨ་རིའི་གནས་བབ་ལ་སོན་ཐུབ་རྒྱུ་དང་། གནས་བབ་དེར་སོན་སྐབས། ད་ལྟའི་འཛམ་གླིང་གི་འབྲུ་རིགས་བཟའ་བཅའི་སུམ་ཆ་གཅིག་ཙམ་འཛད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང་། ད་ལྟའི་འཛམ་གླིང་གི་ཤོག་བུ་བཟོ་སྐྲུན་འབོར་ཚད་ཀྱི་ལྡབ་གཅིག་གིས་མང་བ་བེད་སྤྱོད་བྱ་དགོས་པར་འགྱུར་ངེས།32

དེ་བཞིན་དུ་ཁོང་ཚོའི་འཚོ་བའི་གནས་ཚད་སྒེར་བདག་རླངས་འཁོར་ཅན་གྱི་ད་ལྟའི་ཨ་རིའི་མི་སེར་གྱི་འཚོ་བའི་གནས་བབ་ལ་སོན་ཚེ་རྒྱ་ནག་ནང་རླངས་འཁོར་[Car]ས་ཡ་ཆིག་སྟོང་ལྷག་བརྒལ་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང་། འདི་ནི་ད་ལྟ་ས་ཡ་བརྒྱད་བརྒྱ་ཙམ་ཡོད་པའི་འཛམ་གླིང་གི་རླངས་འཁོར་[Car]གྱི་འབོར་ཚད་ལས་བརྒལ་རྒྱུ་དང་། ཚད་གཞི་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་སོན་ཚེ་ཉིན་རེར་ས་སྣུམ་བེ་རེལ་[Barrel]ས་ཡ་ ༩༩ ཙམ་བེད་སྤྱོད་བྱ་དགོས་པར་འགྱུར་ཞིང་། དེ་ནི་ ༢༠༠༦ ལོར་གོ་ལ་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་ཉིན་རེར་ས་སྣུམ་བེ་རེལ་ས་ཡ་ ༨༤ ཙམ་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་33 པའི་གནས་བབ་ལས་ཀྱང་བརྒལ་རྒྱུ་ཡིན་སྟབས།34 འཚོ་བའི་གནས་བབ་འདི་འདྲ་ཞིག་ལ་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆས་ནམ་ཡང་འདང་ཐབས་མེད་པ་ཙམ་མ་ཟད། ད་ལྟ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་བཞིན་པའི་འབྲུ་རིགས་ཀྱི་འབོར་ཚད་ལ་ཡང་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་དཀའ་ངལ་འོག་ནས་ཉམས་ཆག་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་ཡོང་ཉེན་ཡོད་དེ།  ཉིན་ཤས་སྔོན་རྒྱ་ནག་གནམ་རིག་ལྷན་ཁང་[ China's Meteorological Administration]གི་མགོ་གཙོ་ཏིང་[Zheng Guogang]ཟེར་བས་ཤིན་ཧྭ་གསར་ཁང་བརྒྱུད་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་ནང་ཚ་དྲོད་འཕེལ་བ་དང་ཐན་སྐྱོན་གཏོང་བ། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བ། ཆུ་མཛོད་ཆེན་མོ་ཁག་གིས་མཚོན་པས་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་ཁག་ལ་དོ་ཕོག་ཤུགས་ཆེ་ཐེབས་རྒྱུ་དང་འབྲུ་རིགས་ཐོན་ཁུངས་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཉེན་བརྡ་བཏང་ཡོད་35 པ་ལྟར་ཡིན།36 ད་ལན་རྒྱ་ནག་གཞུང་འབྲེལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ནང་དུ་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཤུགས་ཆེ་ཡོད་པ་དང་དེར་གདོང་ལེན་ཚད་ལྡན་བྱེད་དགོས་པའི་གླེང་སློང་བྱས་པ་དེར་རྒྱལ་སྤྱིའི་གསར་ལམ་ཆེ་ཁག་37 ནས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་ཡོད།
ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནས་སྟངས་འདིས་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་དང་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ལ་འཛེམ་གཟོན་མི་བྱེད་པའི་རྒྱ་ནག་དེ་ཉིད་ནུས་ཤུགས་གཙང་མ་[Clean Energy]བེད་སྤྱོད་ཀྱི་འཚོ་ཐབས་ལ་མ་ཞུགས་ཀ་མེད་དུ་གྱུར་པའི་སྐུལ་རྐྱེན་བྱེད་སྲིད། རྒྱུ་མཚན་ནི་མིའི་འཚོ་བའི་ཡར་རྒྱས་དེ་མུར་འགྲོ་དགོས་པ་དང་ཡར་རྒྱས་དང་མཐུན་པའི་དགོས་མཁོ་ཕུགས་འཕེར་ཚད་དང་ལྡན་པ་ཞིག་སྐོང་དགོས་ན་འགྲོ་ལམ་གྱི་གདམ་ཀ་འདི་ལས་ལྷག་མེད་པས་རེད།
སྤྱིར་མི་རྣམས་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཁ་ཕྱོགས་པ་འགྱུར་ལྡོག་ལེགས་པོ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་དགོས་ཀྱང་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ལ་གཏོར་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་འགྲོ་བའི་གནས་བབ་ཤུགས་ཆེ་ལྡན་པའི་ད་ལྟའི་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་ཐབས་སུ་སོན་པ་འགྱུར་ལྡོག་ལེགས་པོ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་ཐབས་མེད། དེས་ན་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གཏོར་བརླག་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་པའི་མཇུག་འབྲས་ཤིག་ཐོན་རག་བར་སྒུག་ནས་མི་འདུག་པར་ད་ལྟ་ནས་མིའི་འདོད་འདུན་ཚད་མཐོན་པོའི་བར་སྐོང་ཐུབ་ཅིང་། རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ལ་དོ་ཕོག་ཤུགས་ཆེ་ཐེབས་མི་དགོས་པའི་རང་བྱུང་གི་བགྲོད་པ་དང་འཚམ་པའི་འཚོ་ཐབས་ལམ་སྲོལ་ཚད་ལྡན་གྱི་རིགས་ཤིག་གསར་གཏོད་ཁྱབ་སྤེལ་དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་ཡིན།

གནད་དོན་འདིའི་ཐད་སྲིད་འཛིན་གྱིས་ནན་བཤད་བྱས་པར། “ང་ཚོར་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་ཁྱེད་ཚོའི་གྲས་ནས་ནུས་ཤུགས་གསར་པ་[New Fuels]གསར་གཏོད་བྱེད་པའི་ཚན་རིག་པ་མཁོ་ཞིང་། ནུས་ཤུགས་དེ་ཚོ་འཕེལ་རྒྱས་དར་འཕེལ་གཏོང་བའི་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིག་པ་མཁོ། ང་ཚོར་འཕྲུལ་རིག་གསར་གཏོད་བྱེད་པའི་བཟོ་སྐྲུན་པ་མཁོ་ཞིང་། ཐོན་གསར་འཕྲུལ་རིགས་འཚོང་འགྲེམས་བྱེད་པའི་བཟོ་ཚོང་པ་མཁོ། ང་ཚོར་ནག་རྫས་ལ་མ་བརྟེན་པའི་[Zero-Carbon Components]ཚད་མཐོའི་འཕྲུལ་རིགས་[High-Tech]མཁོ་འདོན་གྱི་ལས་བཟོ་བ་མཁོ་ཞིང་། ནུས་ཤུགས་གཙང་མ་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས་[Clean Energy Age]ཤིག་གི་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་འཛུགས་མཁན་གྱི་མི་སྣ་མཁོ། ང་ཚོར་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་དུ་གཏོང་བའི་འབག་བཙོག་གི་ཡར་རྒྱས་འདི་ལས་རིང་དུ་བརྒལ་ཏེ་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཕུགས་འཕེར་རྒྱུན་གནས་ཐུབ་པའི་ནུས་ཤུགས་[Sustainable Energy]མཁོ་སྤྱོད་ཀྱི་ལམ་ནས་ཡར་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བར་ཞབས་འདེགས་སྒྲུབ་པའི་དང་བླང་ཞབས་ཞུ་བ་དང་ཚོང་དོན་མི་སྣ། ཆེད་མཁས་མི་སྣ་སོགས་མཁོ་བཞིནཡོད།”38 ཅེས་ནག་རྫས་སོགས་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ལ་ཚ་དྲོད་བསྐྱེད་པ་དང་འབག་བཙོག་བཟོ་བའི་ནུས་པ་ཤུགས་ཆེན་ལྡན་པའི་རྫས་རིགས་གློད་གཏོང་ལ་ཤུགས་ཆེར་བརྟེན་པའི་ད་ལྟའི་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ལ་རླབས་ཆེ་བའི་གསར་བརྗེ་བྱས་ཏེ། རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་གི་བགྲོད་པ་དང་འཚམ་ཞིང་ཕུགས་འཕེར་རྒྱུན་གནས་ཐུབ་པའི་ནུས་ཤུགས་གསར་སྐྲུན་གྱི་བྱ་བར་ཧུར་བརྩོན་གྱིས་ཞུགས་དགོས་པའི་ནན་བཤད་བྱས།

ད་ལྟའི་འཛམ་གླིང་གི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་སྲོལ་ནི་”འདོད་རྔམས་ལ་བརྟེན་པ་ལས་དགོས་མཁོ་ལ་བརྟེན་མེད་39 སྟབས་འདོད་རྔམས་ལ་བརྟེན་པའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་སྲོལ་ལ་འགྱུར་ལྡོག་ཤུགས་ཆེན་ཞིག་མ་བཏང་བར་དཀའ་ངལ་ཁག་སེལ་ཐབས་མེད། དེར་བརྟེན་ནག་རྫས་གློད་གཏོང་སོགས་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཤུགས་ཆེ་བསྐྲུན་མཁན་གྱི་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་དུས་ཡུན་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ནང་འགྱུར་ལྡོག་གསར་པ་ཞིག་ལ་ངེས་པར་ཁ་ཕྱོགས་དགོས་པར་འགྱུར་ངེས་ཏེ། གོང་དུ་རྒྱ་ནག་དཔེ་མཚོན་དུ་བཀོད་ནས་གསལ་སྟོན་བྱས་པ་ལྟར། རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་མོ་ཆེས་ད་ལྟའི་ནུས་ཤུགས་བེད་སྤྱོད་ལ་འགྱུར་ལྡོག་མ་བཏང་བར་སྔར་རྒྱུན་གྱི་ལམ་དེར་མུ་མཐུད་ཞུགས་པ་ཡིན་ན་ནམ་ཞིག་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཀྱིས་མིའི་ཉིན་རེའི་འཚོ་གནས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་སྐོང་ཐབས་མེད་པ་དང་། ལྷག་དོན་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་དང་འབྲེལ་བའི་རང་བྱུང་གི་གོད་ཆགས་དང་མཁའ་རླུང་དང་འཐུང་ཆུ་སོགས་གཞི་རྩའི་འཚོ་གནས་དགོས་མཁོ་ཁག་ཉམས་ཉེས་སུ་ཕྱིན་པའི་ཉེན་ཚབས་ཤིག་ལས་ནམ་ཡང་ཐར་ཐབས་མེད་པའི་གནས་བབ་ཅིག་གི་ནང་ལྷུང་སྲིད།

ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་གྱིས་ཕུགས་འཕེར་ལྡན་པའི་ནུས་ཤུགས་གཙང་མ་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས་ཤིག་ཏུ་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་འབོད་སྒྲ་བསྒྲགས་པ་ལྟར་ཁོང་ཚོས་ལས་དོན་འདིར་ངེས་པར་ཞུགས་ངེས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ཅིག་ནི། འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ལ་འགན་འཁུར་གྱི་བསམ་བློ་བཅངས་པ་ཙམ་མིན་པར་ཁོང་ཚོས་བརྒྱུད་ལམ་འདིའི་ཁྲོད་ནས་ཚོང་ལས་ལ་བརྟེན་པའི་གོ་སྐབས་དང་ཁེ་ཕན་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཐོབ་ཐུབ་པའི་ངེས་ཤེས་ཀྱང་རྙེད་ཡོད་པ་དེ་ཡིན།

དེ་ཡང་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་རྩ་རྫོགས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཉིན་བཞིན་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་པ་འདིས་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ངེས་པར་དུ་ཕུགས་འཕེར་རྒྱུན་གནས་ཐུབ་པའི་ནུས་ཤུགས་གཙང་མ་སྤྱོད་པའི་འཚོ་ཐབས་ལམ་སྲོལ་ལ་ཁ་ཕྱོགས་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང་། སྐབས་དེར་ཕུགས་འཕེར་རྒྱུན་གནས་ཐུབ་པའི་ནུས་ཤུགས་གསར་པ་རྨང་གཞིར་བརྟེན་པའི་དཔལ་ཡོན་དང་འབྲེལ་བའི་རིག་གནས་དང་འཕྲུལ་རིགས། ལག་རྩལ་པ། བཟོ་གྲྭ། སློབ་གྲྭ། ཆེད་མཁས་མི་སྣ་སོགས་ནི་དུས་རབས་དེའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་རྨང་གཞིའི་སྒུལ་ཤུགས་སུ་འགྱུར་ངེས་པ་དང་། ཨ་མི་རི་ཁས་ད་ལྟ་ནས་སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་དཔལ་ཡོན་རིག་གནས་དེའི་རྒྱུ་བདག་དང་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པོ་གཙོ་བོ་ཆགས་རྒྱུའི་གྲ་སྒྲིག་དང་འཆར་འགོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

ཉེ་ཆར་རང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྔོན་འགོག་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་འཆར་ཁག་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ལོའི་སྤྱི་ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༣༡ ནང་ཚུད་རྒྱལ་ཚོགས་སུ་ཕུལ་འབྱོར་ཟིན་པ་དགོས་པའི་བཀོད་ཁྱབ་ལ་ཨ་རི་གཅིག་པུས་དུས་ཐོག་འབུལ་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་ལས། དེ་མིན་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་གར། བྷར་སིལ། ར་ཤི་ཡ། ཁེ་ན་ཌ། ཨོ་སི་ཀྲོ་ལི་ཡ་སོགས་ཀྱིས་དུས་ཐོག་ཕུལ་ཐབས་མེད་པའི་འབོད་སྐུལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། གནད་དོན་འདི་གཅིག་པུའི་ཐོག་ནས་ཀྱང་ཨ་རིས་ཇི་ཙམ་གོམ་པ་མདུན་སྤོས་བྱེད་བཞིན་པའི་གནས་སྟངས་མཚོན་ཐུབ།

སྲིད་འཛིན་གྱིས་གཏམ་བཤད་གནང་བའི་སྐབས་སྟོང་ཚོ་བདུན་ལྷག་བརྒལ་བའི་ལོ་དེའི་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་རྣམས་དང་། གཞན་ཡང་གཙུག་ལག་སློབ་ཁང་གི་དགེ་སློབ་ལས་བྱེད་སོགས་ལ་རེ་སྤོབས་དང་ཆོད་སེམས་ཀྱི་ཚོར་ཤུགས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་བསྐྱེད་པར་བྱས་པའི་རྟགས་སུ་དགའ་སྤྲོ་དང་མངོན་བསྟོད། རྒྱབ་སྐྱོར་སོགས་མཚོན་པའི་ཐལ་མོ་ཡང་ནས་ཡང་དུ་བརྡབས་པ་སོགས་བྱས། ཁོ་བོ་ཁོར་ཡུག་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་གུད་པ་ཁག་སེལ་ཐབས་དཀའ་བའི་ལྟ་ཚུལ་འཛིན་མཁན་ཞིག་ལ་ཡང་སྐབས་དེའི་གཏམ་བཤད་ཀྱིས་རེ་སྤོབས་ཀྱི་ཚོར་སྣང་ཤུགས་ཆེ་བསྐྱེད་པའི་གོ་སྐབས་བྱུང་།40 གཏམ་བཤད་ཀྱི་སྐབས་དེར་གནམ་གཤིས་ཚ་དྲོད་གང་འཚམ་ཆེན་པོ་བསྟན་པ་ལྟར་ཉེ་ཆར་སྟོན་པའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་སྙན་ཐོ་ལྟར་ན་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ལོ་ནི་བྱུང་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྔར་མ་བྱུང་བའི་ཚ་དྲོད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ལོ་ངོ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད།41

དེ་ལྟར་ ༢༠༡༤ ནི་གོ་ལའི་བྱུང་རབས་ནང་གནམ་གཤིས་ཚ་དྲོད་ཐོ་འགོད་བྱས་པའི་ནང་གི་ཚ་དྲོད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ལོ་ངོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་ཅིང་། ད་ལྟའི་ཆར་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་གོ་ལའི་ཚ་དྲོད་རྒྱས་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་ནག་རྫས་སོགས་རྫས་ངན་གློད་གཏོང་གི་བཟོ་ལས་ཁག་མཚམས་འཇོག་མེད་པའི་ཚུལ་དུ་ལག་བསྟར་བྱེད་མུས་ཡིན་ཡང་། སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ། ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་བཞིའི་རིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་ཉམས་རྒུད་མེད་པའི་ཐོག་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་ཚད་བརྒྱ་ཆ་ ༣ ཙམ་གྱི་འཕར་ཆ་བྱུང་ཞིང་ནག་རྫས་གློད་ཚད་ལ་འཕར་ཆ་མ་བྱུང་བའི་ཆེས་ཐོག་མའི་དུས་སྐབས་དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ནང་བྱུང་ཡོད།42 འདི་ནི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྔོན་འགོག་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱལ་སྤྱི་རང་བཞིན་གྱི་མཉམ་ལས་དང་ཚོགས་འདུ། ཁྲིམས་སྲོལ་གཏན་འབེབ། མི་མང་གི་ཤེས་ཡོན་གོ་རྟོགས་སྤེལ་བ་སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ཤུགས་ཆེན་པོས་སྤེལ་དང་སྤེལ་མུས་སུ་ཡོད་པར་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་མི་དམན་པ་ཐོན་བཞིན་ཡོད་པའི་མངོན་རྟགས་བཟང་པོ་ཞིག་ཡིན་ཆོག་ལ། འདིའི་ཐད་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནུས་ཤུགས་ལས་ཁང་[International Energy Agency]གི་དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཁྱབ་པ་ཧྥ་ཏི་[Chief Economist Fatih Birol]ཡིས། “མངོན་རྟགས་བཟང་པོ་འདིས་དུས་རབས་འདིའི་ནང་འགྲོ་བ་མིས་གདོང་ལེན་བྱེད་དགོས་པའི་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་དཀའ་ངལ་ལ་ང་ཚོས་མཉམ་ལས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གདོང་ལེན་བྱེད་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་སྦྱིན་བྱུང་།”43 ཞེས་གསུངས་ཡོད།


དེང་སྐབས་རྒྱལ་ཁབ་ཆེས་མང་པོ་ཞིག་ཕུགས་འཕེར་རྒྱུན་གནས་ཐུབ་པའི་ནུས་ཤུགས་གསར་པ་བེད་སྤྱོད་ལག་བསྟར་ལ་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱིན་ཡོད་ཅིང་། དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཉེ་ཆར་རང་ཉི་འོད་ནུས་པ་བེད་སྤྱོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྟབས་བདེ་བའི་གློག་གསོག་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་རིགས་ཤིག་གསར་ཐོན་བྱུང་བ་དང་། འཕྲུལ་ཆས་དེ་ཚོ་ནི་སྤྲིན་པ་སོགས་ཡོད་མིན་ལ་མི་ལྟོས་པར་ཉི་གློག་གསོག་ཐུབ་པ་དང་ཕར་ཚུར་འཁྱེར་སྟབས་བདེ་བ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་འགྲེལ་བཤད་བྱས་ཡོད།  རང་རེའི་བོད་མཐོ་སྒང་ལྟ་བུར་མཚོན་ན་ལྷོ་ཨ་ཕི་རི་ཀའི་ས་ཧ་རའི་བྱེ་ཐང་གི་མཇུག་ནས་ཉི་འོད་ནུས་པ་མཁོ་འདོན་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ལྡན་པའི་སའི་གོ་ལའི་ཐོག་གི་ས་ཁུལ་ཨང་གཉིས་པ་དེ་ཡིན་44 སྟབས། ད་ལྟ་ནས་རང་རེའི་བཙན་བྱོལ་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱིས་ཉི་འོད་ནུས་པའི་རིག་གནས་ལ་དོ་སྣང་སློབ་སྦྱོང་ཡོང་བའི་ཁོར་ཡུག་བསྐྲུན་ཏེ་འབྱུང་འགྱུར་གཞིས་བྱེས་མཉམ་འཛོམས་ཀྱི་གནས་སྐབས་ནང་རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་ཐོག་ནས་ཉི་འོད་ནུས་པ་བེད་སྤྱོད་ཐུབ་པའི་གྲ་སྒྲིག་དང་འཆར་གཞི་ཡོད་པ་ཞིག་དགོས་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེན་དུ་མཐོང་།

བོད་མཐོ་སྒང་གི་མི་འབོར་དང་འཚམ་པའི་དགོས་མཁོ་དང་། རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་གི་ཆགས་བབ་སོགས་གང་ཐད་ནས་གཞིགས་ཀྱང་། ནུས་ཤུགས་མཁོ་འདོན་བྱེད་པར་གཙང་ཆེན་ཁག་ལ་ཆུ་རགས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། རྡོ་སོལ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པ་སོགས་ཁོར་ཡུག་ལ་གཏོར་བཤིག་ཚབས་ཆེན་གཏོང་བའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་རིགས་ལ་ལྟོས་དགོས་དོན་མེད།

བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་ཉི་འོད་ནུས་པ་དང་འབྲེལ་བའི་འབྱུང་ཁམས་དང་འཚམ་པའི་ནུས་ཤུགས་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་ལས་རིགས་ལ་དོ་སྣང་རྩ་བ་ནས་མ་བྱས་པ་ཡང་མིན། རྒྱ་གར་མངའ་སྡེ་ར་ཇི་སི་ཐན་དུ་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་[Barefoot College]ནི་ཁ་པར་དང་གློག་ཀླད། ཁ་བཟས་གཡོས་སྦྱོར་སོགས་ཉིན་རེའི་འཚོ་ཐབས་ཡོངས་རྫོགས་ཉི་འོད་ནུས་པ་འབའ་ཞིག་གི་བེད་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་པའི་ཤེས་ཡོན་བསྟི་གནས་ཤིག་ཡིན་ལ། བསྟི་གནས་དེ་ཉིད་ཕྱག་འདེབས་མཛད་པོ་སྐུ་ཞབས་བྷང་ཀར་[Bunker Roy]ལགས་ལ་༸གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོས་ཐུགས་འདུན་མཛད་པ་ལྟར། ཁོང་གིས་བསྟི་གནས་དེར་བོད་རིགས་བུད་མེད་གཉིས་ལ་ཉི་འོད་ནུས་པའི་འཕྲུལ་རིག་ལག་རྩལ་གྱི་ཤེས་ཡོན་སྤྲད་དེ་ཁོང་གཉིས་ཉི་འོད་ནུས་པའི་ལས་རིག་པར་གྱུར་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།45 བསྟི་གནས་དེར་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཏེ་ཉི་འོད་ནུས་པའི་ཆེད་ལས་པ་དང་། སོའི་སྨན་པ་སོགས་ཆགས་པར་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་ཀྱང་ཤེས་དགོས་དོན་མེད་དེ། བསྟི་གནས་དེས་ཨཕ་རི་ཀ་དང་ཨབ་གྷ་ནི་སི་ཐན་ལྟ་བུའི་ཆེས་མཐའ་འཁོབ་ཏུ་གྱུར་པའི་གྲོང་གསེབ་ཁག་ནས་བསྡུས་པའི་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་ལྟ་ཅི་ཐ་ན་མི་ཚེའི་ནང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྒོ་ཐེམ་ཡང་བརྒལ་མ་མྱོང་བའི་ལོ་ངོ་བཞི་བཅུ་ནས་ལྔ་བཅུའི་བར་དུ་སོན་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་རིགས་ལ་ལག་བརྡ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་བརྒྱུད་ཉི་འོད་ནུས་པ་དང་སོའི་སྨན་དཔྱད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་སྤྲད་དེ། ཉི་འོད་ནུས་པའི་ཆེད་ལས་པ་དང་སོའི་སྨན་བཅོས་ཀྱི་ཆེད་ལས་པ་གྲངས་མང་ཐོན་པའི་གོ་སྐབས་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ཆེད་ལས་པ་དེ་ཚོས་ཨཕ་རི་ཀ་དང་དཀྱིལ་ཤར་ཡུལ་གྲུའི་ཡུལ་ལུང་ཆེས་མཐའ་འཁོབ་མང་པོར་ཉི་འོད་ནུས་པ་དང་འབྲེལ་བའི་གློག་གི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་པའི་གནས་སྟངས་བྱུང་ཡོད།

བསྟི་གནས་དེས་ལ་དྭགས་ནུབ་ར་ཁུལ་དུ་ཉི་འོད་གློག་གི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་ཡོད་པ་དང་། སྐུ་ཞབས་བྷང་ཀར་གྱིས་ནུབ་ར་ཁུལ་གྱི་བོད་རིགས་བུད་མེད་ཅིག་ལ་ཉི་འོད་གློག་གིས་ཁེ་ཕན་ག་ཚོད་བྱུང་མིན་དྲིས་པར། བུད་མེད་དེས་ཅུང་ཟད་བསམ་བློ་བཏང་རྗེས། “འདི་ནི་དགུན་དུས་ངས་རང་གི་ཁྱོ་གའི་ངོ་གདོང་མཐོང་བ་ཐེངས་དང་པོ་དེ་ཡིན།” ཞེས་ལན་འདེབས་བྱས་ཡོད།46 ཁུལ་དེར་གནམ་གཤིས་ཤིན་ཏུ་གྲང་ངར་ཆེ་ཞིང་གློག་གི་མཐུན་རྐྱེན་མེད་སྟབས། ཉིན་དགུང་ཁྱོ་གའི་ངོ་གདོང་མི་མཐོང་ཟེར་ན་ཅུང་ཟད་ཐལ་ཆ་ཆེ་ཡང་། དགོང་ཁར་ཁྱོ་གའི་ངོ་གདོང་མི་མཐོང་ཟེར་ན་དངོས་ཡོད་རང་ཡིན། ཉི་འོད་གློག་གི་མཐུན་རྐྱེན་ལྡན་པ་ནས་ཁོ་མོས་དགོང་ཁའི་དུས་སུ་ཡང་རང་གི་ཁྱོ་གའི་ངོ་གདོང་མཐོང་བའི་གོ་སྐབས་བྱུང་བ་ཙམ་མིན་པར་ཉི་གློག་གི་འོག་ནས་ནང་ལས་སྒྲུབ་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱང་བྱུང་ཡོད།

འབྱུང་འགྱུར་གཞིས་བྱེས་མཉམ་འཛོམས་ཀྱི་དུས་སྐབས་སུ་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོ་བོད་དུ་ཕྱིར་ལོག་གི་ཚེ། གཞིས་ལུས་བོད་མི་ཚོར་འཁྱེར་རྒྱུའི་ལག་རྟགས་ཡག་ཤོས་ནི། སྤྱིར་དེང་དུས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་སྤྱི་དང་ལྷག་དོན་བོད་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་འཚོ་གནས་ཆེད་དགོས་མཁོ་ཆེ་ཞིང་ཕུགས་ཕན་རང་བཞིན་གྱི་ཤེས་རིག་ལག་ཤེས་ཀྱི་རྔན་པ་འདི་ལྟ་བུ་འཁྱེར་རྒྱུ་བྱུང་ཚེ། གྲང་ངར་ཆེ་ཞིང་མཐུན་རྐྱེན་ཆེས་དབུལ་བའི་མཐའ་འཁོབ་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་གནས་བཅས་པའི་རང་རེའི་ཤ་རུས་གཅིག་པའི་བོད་རིགས་སྤུན་ཟླ་ཚོས་དགའ་བསུ་ཞུ་ངེས་མ་ཟད། ད་ལྟ་ཆེས་ཉམས་ཞན་གྱི་གནས་བབ་ནང་ལྷུང་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་བཀོད་པས་ཀྱང་བསུ་མ་བྱེད་ངེས།
<<གསལ་བཤད། ཁོར་ཡུག་དང་འབྲེལ་བའི་ཆེད་སྤྱོད་བརྡ་ཆད་ཁག་ཕྱི་དྲིལ་ལས་ཁུངས་ནས་བཏོན་པའི་<<བོད་མཐོ་སྒང་ཐོག་གི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཤུགས་རྐྱེན།>>ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་ནང་ཇི་ལྟར་བཀོལ་བ་ལྟར་བེད་སྤྱོད་ཞུས་ཡོད།>>


དཔྱད་གཞིའི་ལུང་ཁུངས།

30 Remarks by the President Obama at University of California Irvine Commencement Ceremony, June 14, 2014
https://www.whitehouse.gov/blog/2014/06/16/president-obama-speaks-climate-change-uc-irvine-commencement-ceremony   https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/06/13/remarks-president-university-california-irvine-commencement-ceremony

31 Remarks by the President Obama at University of California Irvine Commencement Ceremony, June 14, 2014
https://www.whitehouse.gov/blog/2014/06/16/president-obama-speaks-climate-change-uc-irvine-commencement-ceremony  https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/06/13/remarks-president-university-california-irvine-commencement-ceremony

32 Martin Jacques, When China Rules the World [second edition published in penguin books 2012]p.202

33 Lester R. Brown, ‘A New World Order’. Guardian, 25 January 2006.

34 Martin Jacques, When China Rules the World [second edition published in penguin books 2012]p.202

35 Climate change: China official warns of 'huge impact', 22 March 2015.                                
http://www.bbc.com/news/world-asia-china-32006972

36 Top Chinese Official Says Climate Change Is “Serious Threat,” Could Have “Huge Impact’’,By Ben Mathis-Lilley.                        http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2015/03/23/china_global_warming_meteorologist.html

37 China’s Awakening to Climate Change is Bad News for Coal, March 23, 2015
http://climatecrocks.com/2015/03/23/chinas-awakening-to-climate-change-is-bad-news-for-coal/

38 Remarks by the President Obama at University of California Irvine Commencement Ceremony, June 14, 2014
https://www.whitehouse.gov/blog/2014/06/16/president-obama-speaks-climate-change-uc-irvine-commencement-ceremony 
https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/06/13/remarks-president-university-california-irvine-commencement-ceremony

39 འདི་ནི་མཁས་དབང་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེས་ཡང་ཡང་བེད་སྤྱོད་མཛད་བཞིན་ཡོད་པའི་ད་ལྟའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་སྲོལ་གྱི་ངོ་བོ་གསལ་བར་སྟོན་པའི་སྡོམ་ཚིག་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན།

40 ཁོ་བོའི་དབྱིན་སྐད་ཤེས་ཚད་ཞན་སྐྱོན་གྱིས་གཏམ་བཤད་དངོས་གཞིའི་སྐབས་གོ་རྟོགས་མ་ཐུབ་པའི་བརྡ་དང་ཐ་སྙད་ཀྱི་རིགས་མང་དག་ཅིག་ལ་འགྲེལ་བཤད་དང་བསམ་ཚུལ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་རོགས་བོད་མིང་ལ་བྱང་ཆུབ་ཞུ་བའི་གུས་པའི་ངོ་ཤེས་ཁོང་ལ་ཡང་སྐབས་འདིར་བཀའ་དྲིན་རྗེས་དྲན་ཞུ་བཞིན་ཡོད། གཏམ་བཤད་རྗེས་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭར་ཕྱིར་ལོག་གི་ལམ་བར་དུ་ super underrated ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཅིག་གི་ནང་དོན་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པ་ནས་མགོ་བརྩམས་ཏེ་ཁོང་གིས་སྲིད་འཛིན་གྱི་གཏམ་བཤད་གོ་དཀའ་བའི་རིགས་ལ་འགྲེལ་བཤད་བྱས་པ་ད་ལྟ་དྲན་གསོས་ཀྱི་འདུག

41 NASA, NOAA Find 2014 Warmest Year in Modern Record, January 16, 2015
http://www.nasa.gov/press/2015/january/nasa-determines-2014-warmest-year-in-modern-record/#.VQuRttKUcgI

42 5 Ways to Reduce the Drivers of Climate Change, March 18, 2015
http://www.worldbank.org/en/news/feature/2015/03/18/5-ways-reduce-drivers-climate-change                                           

43 Global energy-related emissions of carbon dioxide stalled in 2014, 13 March 2015
http://www.iea.org/newsroomandevents/news/2015/march/global-energy-related-emissions-of-carbon-dioxide-stalled-in-2014.html

44 Michael Buckley, Meltdown in Tibet: China’s reckless destruction of ecosystems from the highlands of Tibet to the deltas of Asia. P57

45 The Wisdom of Compassion: Stories of Remarkable Encounters and Timeless Insights His Holiness the Dalai Lama and Victor Chan. [First published in Great Britain  in 2012 by Bantam Press]p233

46 The Wisdom of Compassion: Stories of Remarkable Encounters and Timeless Insights His Holiness the Dalai Lama and Victor Chan. [First published in Great Britain  in 2012 by Bantam Press]p205 སྐུ་ཞབས་བྷང་ཀར་གྱི་སྐོར་དཔེ་དེབ་འདིའི་ནང་གསལ་ཞིང་། TED ཞེས་པའི་གཏམ་བཤད་ཀྱི་སྡིངས་ཆར་སྩལ་བའི་ཁོང་གི་ཡིད་སེམས་འགུག་པའི་གཏམ་བཤད་ཀྱང་འདུག་པ་ང་ཚོ་བོད་རིགས་ཚོས་བལྟ་ཀློག་དགོས་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེར་གྱུར་འདུག