ཁམས་སྨྱོན་ཧེ་རུ་ཀས་བརྩམས།
གླེང་གཞི།
ཆུ་ནི་རླན་གཤེར་དང་བཞུར་བའི་རང་བཞིན་ཡིན་ལ། མཚམས་རེར་མཁྲེགས་གཟུགས་སམ་སྲ་གཟུགས་སུའང་འགྱུར་ཏེ་འཁྱགས་རོམ་སོགས་སུ་གནས་པ་དང་། དབུགས་གཟུགས་སམ་རླང་གཟུགས་སུའང་འགྱུར་བ་ཡིན། ཆུ་ནི་ཚེ་སྲོག་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་རྟེན་གཞི་དང་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་ཆེས་ཆེ་བའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱང་ཡིན།
ནང་བའི་གཞུང་ལུགས་ལས་བཤད་ན་གཟུགས་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་ཡོད་དོ་ཅོག་ཆུ་རྡུལ་ལས་མ་གྲུབ་པ་མེད་ལ། ཚན་རིག་པ་གྲགས་ཅན་ཨེ་རི་སི་ཌོ་ཌལ་ལྟ་བུས་ཀྱང་ཆུ་རྡུལ་ནི་བེམ་གཟུགས་ཀྱི་རྩ་བའི་རྫས་སུ་བཤད་ཡོད། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་དག་ནའང་རླུང་དང་ཆུ་ཡི་དཀྱིལ་འཁོར་སོགས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་གྲུབ་པར་བཤད། ས་ཡི་གོ་ལའི་ངོས་ཀྱི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི་བརྒྱ་ཆ་བདུན་ཅུ་ཆུས་ཁེངས་ཡོད། ཆུ་མེད་པར་སྲོག་ཆགས་གང་ཡང་འཚོ་མི་ཐུབ་ལ། འབྲས་བུས་ལྕི་བའི་ཤིང་སྡོང་དང་། མཛེས་པར་བཞད་པའི་མེ་ཏོག དགོས་མཁོའི་སྲོག་རླུང་སྦྱིན་པའི་ལྗང་མདོག་གི་རྩི་ཤིང་། རོ་ཡི་བྲོ་བ་མངར་བའི་ཤིང་འབྲས་སོགས་ཡོད་ཚད་ཆུ་ཡིས་སྐྱེད་ཅིང་ཆུ་ཡིས་གསོ། དེ་བས་ཆུ་ནི་མེད་ཐབས་མེད་ཀྱང་དགོས་མཁོ་ཆེ་བའི་གོ་ལའི་དངོས་པོ་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཆོག
མ་གཞི་ཆུ་ཡིས་སའི་གོ་ལའི་བརྒྱ་ཆ་བདུན་ཅུ་ཟིན་ཡོད་པས་ཅི་འདོད་དུ་བེད་སྤྱད་ཅིང་། ལྡེང་ངེས་སུ་མཆིས་སེམས་ན་དེ་ནི་ཆེས་ནོར་འཁྲུལ་ཞིག་ཡིན། ཚེ་སྲོག་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དུ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་གསོ་བའི་ཆུ་ནི་དེ་དག་ལས་ཧ་ཅང་གི་ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལས་མེད་སྟེ། སའི་གོ་ལས་ངོས་ཀྱི་ཆུའི་བརྒྱ་ཆ་དགུ་བཅུ་གོ་བརྒྱད་ནི་ཚྭ་ཆུ་ཡིན་པས་འཐུང་ཆུར་མི་རུང་། དེ་བས་འཐུང་ཆུར་རུང་བ་ནི་བརྒྱ་ཆ་གཉིས་ཙམ་ཡིན། དེ་ལྟ་བུའི་དངས་གཙང་གི་ཆུ་དེ་ཡིས་ལུས་ཕུང་གསོ། ཚེ་སྲོག་སྐྱེད། སྐོམ་པ་སེལ། ལྗོན་ཤིང་བསྐྲུན། ཚ་གདུང་སེལ། མཚར་སྡུག་ལྡན་པའི་ལྡུམ་ར་བཞད་པར་བྱས། དངུལ་ནག་དང་དྲི་མ་འཁྲུད་པར་བྱེད། མཚོ་གླང་དང་། ཉ་རིགས། ཆུ་སྲིན་སོགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཁོར་ཡུག་བསྐྲུན། ས་ཞིང་འདེབས་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཚན་རྩལ་ཡང་ཆུ་ལ་བརྟེན་པས་མདོར་ན་འཐུང་ཆུར་རུང་ཞིང་དུག་ཆུར་མ་གྱུར་པའི་ཆུ་ནི་མེད་ན་དེས་ཕོངས་ཀྱི་ཅ་དངོས་རིན་ཐང་སྟོང་གིས་གཞལ་དུ་མེད་པ་ཞིག་གོ།
ས་བཅད་དང་པོ། ཆུ་བོའི་འབྱུང་ཁུངས་དང་ཕན་ནུས་སོགས་གླེང་བ།
དང་པོ། ཆུ་བོའི་འབྱུང་ཁུངས་དང་འཐུང་ཆུའི་འབྱུང་ཁུངས།
གནའ་བོའི་གྷི་རི་སིའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ཐེ་ལེ་སི་ཡིས། ཆུ་ནི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན། ཞེས་དང་། འཇར་པན་ཚན་རིག་པ་ཅང་པིང་ཧྲིང་གིས། ཆུ་ནི་སའི་གོ་ལའི་ཐོག་གི་ཚེ་སྲོག་ཡོད་ཚད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན།[1] ཞེས་ལེགས་པར་གདམས་པ་ལྟར་དྭངས་གཙང་གི་ཆུ་ཐིགས་རེ་རེས་སྐྱེ་འགྲོ་མང་པོའི་ཚེ་སྲོག་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས་ང་ཚོས་ཆུ་བོ་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་དགོས། ཆུ་བོ་སྲུང་སྐྱོང་དགོས་ན་དེའི་འབྱུང་ཁུངས་དང་ཕན་ནུས་སོགས་སྔོན་དུ་ཤེས་དགོས་ སྙམ། ཆུ་བོའི་འབྱུང་ཁུངས་གཙོ་བོ་ནི་རང་བྱུང་གི་ཆུ་མིག་དྭངས་གསལ་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་ཡིན་ཏེ། གནས་མཆོག་སྐྱེས་དངོས་སྣ་མང་རྟོག་ཞིབ་སྟབས་རྒྱལ་ལས། གནའ་བོའི་གངས་རི་དང་། སྲིད་པའི་ཁ་བ་བསྟི་ཆགས། གཞན་ཡང་ཆར་འབབ་པ་སོགས་ཀྱི་ལྷན་ཅིག་བྱེད་རྐྱེན་བྱུང་ཞིང་། འབྱུང་བཞིའི་རྡུལ་ཕྲན་ནང་གི་ཆུ་རྡུལ་སོགས་ཀྱིས་ཉེར་ལེན་གྱི་རྒྱུ་བྱས་ཏེ་སྐྱེས། མཁའ་དབུགས་དང་ས་གཤིས་ནང་གི་བརླན་གཤེར་གྱི་ཆ་མང་པོ་ཞིག་འདུས་ཏེ་གྲུབ་ཡོད།[2]② ཅེས་བཤད་པ་ལྟར་ཆུ་བོའི་འབྱུང་ཁུངས་རང་བྱུང་ཁམས་ཆེན་མོ་ཡིན་པས་ང་ཚོས་ཆུ་བོ་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་དག་ཅིག་བྱེད་དགོས་ན་ཐོག་མར་རང་བྱུང་ཁམས་ཆེན་མོ་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེ། ས་གོ་ལའི་སྟེང་དུ་ཆུ་བོའི་རིགས་མང་པོ་ཡོད། དཔེར་ན། རྒྱ་མཚོ་དང་འཁྱག་རོམ། མཚོ་དང་མཚེའུ། ཆུ་ཀླུང་དང་ཆུ་ཕྲན་ཆེ་ ཆུང་ཡོད། ད་རུང་ས་སྟེང་གི་ཆུ་དང་ས་འོག་གི་ཆུ། ཆུ་ཚན་དང་ཆུ་རུལ། ཟིལ་པ། སེར་བ། ཆར་པ། ཁ་བ་སོགས་མང་དུ་ཡོད། ཆུ་བོ་ནི་རླུང་ཁམས་ཆེན་མོའི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། ང་ཚོ་རྒྱུན་པར་བཟའ་བཏུང་དང་འཚོ་བའི་ཁྲོད་སྤྱོད་རུང་བའི་དྭངས་གཙང་གི་ཆུ་ནི་ག་ས་གང་ནས་འབྱུང་མི་སྲིད། སའི་གོ་ལའི་ལྷོ་བྱང་གི་འཁྱག་རོམ་ཆེན་པོ་ཞུ་བ་ལས་སའི་སྟེང་འོག་བརྒྱུད་དེ་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། གཙང་བོ་དང་རྒྱ་མཚོའི་རླན་གཤེར་འཁོར་སྐྱོད་ལས་མཁའ་དབྱིངས་ནས་འབབ་བཞིན་ཡོད་པ། སྐྱེ་དངོས་དང་རྩྭ་ཐང་ས་གཞི་སོགས་ལས་ཀྱང་འབྱུང་བཞིན་ཡོད། དེ་བས་ཆུ་ཕོར་གང་མ་རྫོགས་ནའང་རང་ནུས་ཀྱི་ཆུ་བསྐྱེད་པའི་ནུས་པ་ཡོད། ལྗོན་ཤིང་དང་རྩྭ་ཐང་སོགས་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རིགས་དང་ས་གཞི་དང་གཙང་བོ་ཆུ་ཕྲན་སོགས་ལ་བདག་སྐྱོང་ལེགས་པོ་བྱས་ནའང་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་པ་ཡིན་ནོ། །
གཉིས་པ། ཆུ་བོའི་ཕན་ནུས།
སྐྱོ་ཉིན་རྩི་ཆུའི་ཁོར་སྲུང་ཞེས་པའི་དེབ་ལས། ཆུ་གཙང་མ་བརྙོགས་ན་ཀླུ་མི་དགའ། །རྩྭ་རྩི་ཤིང་བཅད་ན་ཚེ་མི་རིང་། ། རི་བཟར་བོ་བསློགས་ན་ས་མི་དགའ། །དྲི་ངན་པ་བདུག་ན་གནམ་མི་དགའ། །ཞེས་དང་། གད་སྙིགས་ཆུ་ལ་དོར་བ་ནི། ཆུ་ལ་དུག་དྲངས་པ་དང་འདྲ།[3] ཞེས་བཤད་པ་ལྟར་ཆུ་བོ་སྐྱེ་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཐུང་ཆུ་ཡིན་པས་ནམ་ཡང་སྦགས་བཙོག་བཟོ་མི་རུང་། ཆུ་བོ་ནི་ཚེ་སྲོག་འཚོ་བར་བྱེད་པའི་མ་ལག་གི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པས་འཛམ་གླིང་ས་སྒང་གི་གཞི་ཆ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཆུ་བོས་བཟུང་ཡོད་ལ། ང་ཚོ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་འཐུང་ཆུ་ཆོག་པའི་ཆུ་ནི་ཧ་ཅང་ཉུང་ཉུང་རེད། རྩི་ཤིང་རིགས་ཀྱི་སྐྱེ་དངོས་དག་ནི་ཆར་ཆུས་འཕེལ་འགྲིབ་བྱེད་ཅིང་། ཆུ་བོས་ནགས་ཚལ་སོགས་རྩི་ཤིང་གི་ས་ཁུལ་སྐྱེ་འཕེལ་བྱེད་པས་ཆུ་དང་སྐྱེ་དངོས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་དམ་པོར་ཡོད་པས་ཆུ་མེད་ན་རྩི་ཤིང་སོགས་ཡོད་མི་སྲིད་ལ། ས་སྒང་ཐོག་ཏུ་འཚོ་བའི་སྐྱེ་འགྲོ་དག་ཀྱང་ཡོད་མི་སྲིད། ཆུ་བོ་ཡོད་པས་སྡོང་འཛུགས་ནགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། ཕྱུགས་ལས་འཚོ་སྐྱོང་བྱེད་པ། ཞིང་ལས་འབྲུ་རིགས་འདེབས་པ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ཞིང་། ཁྱད་པར་དུ་འགྲོ་བ་མིའི་འཐུང་ཆུ་བྱེད་ཅིང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཚེ་སྲོག་མང་པོ་ཞིག་སྲུང་བཞིན་ཡོད་དེ། ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར་ལས། འཛམ་གླིང་རང་བཞིན་གྱི་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་དཀོན་པར་གྱུར་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་གསུམ་ཡོད།
དང་པོ། ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས། འཚོ་བར་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཆུའི་ཚད་མགྱོགས་མྱུར་ངང་འཕར་བར་གྱུར། ཞིང་ལས་ལ་བེད་སྤྱོད་པའི་ཆུ་དང་བཟོ་ལས་ལ་བེད་སྤྱོད་པའི་ཆུ་སོ་སོར་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་བ་ཚྭ་མེད་པའི་ཆུ་བེད་སྤྱོད་ཚད་ཀྱི་70%དང་22 ཟིན་ཡོད་ཅིང་། ད་དུང་ཡང་དགོས་མཁོའི་ཚད་མཐོ་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། མི་གྲངས་མགྱོགས་མྱུར་ངང་ཇེ་མང་དང གྲོང་ཁྱེར་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱིས་འཚོ་བར་སྤྱོད་པའི་ཆུ་དགོས་མཁོའི་ཚད་ཀྱང་མགྱོགས་མྱུར་ངང་འཕེལ་བར་གྱུར།
དུས་རབས་20འགོ་ནས། བཟོ་ལས་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཡིས་ཆུ་སྤྱིའི་བཀོད་སྤྱོད 22. ～7% ལས་ཟིན་མེད། འཛམ་གླིང་གི་མི་གྲངས་དང་བཟོ་ལས་ཇེ་མང་དུ་སོང་བ་བརྒྱུད་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཟད་གྲོན་ཇེ་ཆེར་གྱུར། སྤྱི་ལོ་1900ལོ་ནས་1975ལོའི་བར། འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་ཆུ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་ལོ་རེ་བཞིན3%～5%མགྱོགས་ཚད་ཀྱིས་འཕར་ཞིང་། ཕལ་ཆེར་ལོ་20ནང་ལྡབ་རེ་འཕར་ཡོད། བཟོ་ལས་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཆུ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་འཕར་ཚད་ཤིན་ཏུ་མགྱོགས། 1950ལོར་ཆུའི་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་22.7% ཡིན་པ་དང་། 2000ལོར་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་ཆུ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་རྒྱ་དཔངས་སྨི་[m3]དུང་ཕྱུར་60000ཡིན་པས། འཛམ་གླིང་གི་ཆུ་སྤྱིའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་15%ཟིན་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་བཞི་བཅུའི་རིང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་བཟོ་ལས་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ཆུ་ལྡབ་ 40 འཕར་ཡོད། ཞིང་ལས་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ལྡབ་ 2 འཕར་ཡོད། འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་ཟིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཟོ་ལས་སུ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ཆུ་ 40% ཟིན་ཡོད། དེའི་ནང་ 2/3 ལྕགས་རིགས་བཙོ་སྦྱངས་དང་རྡོ་སྣུམ། རྫས་འགྱུར་བཟོ་གྲྭ། ཤོག་བུ་བཟོ་གྲྭ་དང་ཟས་རིགས་ཁེ་ལས་སུ་བཀོལ་སྤྱོད་བཏང་བ་ཡིན། བཟོ་ལས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་བསྡུར་ན། འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བཟོ་ལས་ཕྱོགས་སུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པའི་ཆུའི་ཚད་ཅུང་ཉུང་། མེ་རེའི་སྤྱི་སྙོམ་གྱིས་རྒྱ་དཔངས་སྨི་ 20-40[m3] ཡིན།[4]
གཉིས་པ་ནི་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ལ་སྦགས་བཙོག་ཆེན་པོ་ཕོག་པས་ཡིན། འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་བཟོ་ལས་དང་གྲོང་ཁྱེར་ནས་ཕུད་པའི་བཙོག་ཆུ་ལོ་རེ་ལ་རྒྱ་དཔངས་སྨི་དུང་ཕྱུར་30000[m3]ཟིན་ཅིང་། ས་འོག་གི་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཕྱེད་ལ་སྦགས་བཙོག་ཐེབས་ཡོད།[5] ཅེས་དང་།
གསུམ་པ་ནི་ཤིང་ནགས་གང་འདོད་དུ་བཅད་པས་ཆར་ཆུ་ཉུང་བར་གྱུར་ཞིང་ས་འོག་གི་ཆུ་ལ་ཁ་གསབ་མ་ཐོབ། འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་ལོ་རེ་བཞིན་རྒྱ་དཔགས་སྨི་དུང་ཕྱུར་5500 ས་འོག་ནས་འཐེན་ཞིང་། ས་ཁུལ་མང་བོ་ནས་ས་འོག་གི་ཆུ་འཐེན་པར་ཚོད་འཛིན་མ་ཐུབ་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡོད།[6] ཞེས་ལེགས་པར་བཤད་པར་ལྟར་ཆུ་བོ་ནི་ཚེ་སྲོག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཆེན་མོ་ཡིན་པར་གྲགས་པའང་རྒྱུ་མཚན་མེད་པ་ཞིག་ག་ལ་ཡིན་ཨང་། ཆུའི་བྱེ་བྲག་ཆར་ཆུས་མིའི་ལུས་སྟེང་གི་དུག་ནད་སེལ་ཏེ། གནས་མཆོག་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རྟོག་ཞིབ་སྟབས་རྒྱལ་ལས། ཆུའི་བྱེ་བྲག་ཆུས་མིའི་ལུས་སྟེང་གི་དུག་ནད་སེལ་ཞིང་ལུས་ཁམས་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཧ་ཅང་ཕན་ནུས་ལྡན། ད་རུང་སྐར་མ་རི་ཥི་ཤར་བའི་ཆུ་སོགས་ཀྱིས་ནད་ཡམས་འགོག་པ།[7] ཞེས་མདོ་རྒྱུད་སོགས་ལས་གསུངས། ཆུ་ཡིས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ཁ་དབུགས་སྙོམ་སྒྲིག་དང་། ཆུས་ཁོར་ཡུག་གི་སྦགས་བཙོག་གཙང་མ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་དོ། །
གསུམ་པ། ཆུ་བོའི་ཁྱབ་ཁོངས།
སའི་གོ་ལ་ངོས་ 70% ནི་ཆུས་བཀང་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སའི་གོ་ལའི་མིང་ལ་ཆུའི་གོ་ལ་ ཞེས་གྲགས། ཤར་ནུབ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་སྨྲ་བ་དག་གིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་སྤྱིའི་བརླན་ས་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་[kilometer]གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་ཚོ་4.7[km2] ཡོད་པ་དང་། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཡུལ་འདིར་རླན་གཤེར་དང་ས་ཁམས་ཀྱི་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པ་མ་ཟད་ཡུལ་གཞན་ལ་མེད་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་མང་དུ་ཡོད། དེ་དག་གི་ནང་ནས་གཙོ་བོར་རྩྭ་ཐང་གི་བརླན་ས་དང་། མཚོ་རྫིང་གི་བརླན་ས། ཆུ་ཀླུང་གི་བརླན་ས། ནགས་ཚལ་གྱི་བརླན་ས་སོགས་ཀྱིས་བཟུང་ཡོད། ལྷག་ཏུ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ནི་རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་གཙོས་པའི་ཆུ་བོ་ཆེ་ཆུང་གྲངས་མང་གིས་ཆུའི་ས་ཁོངས་བཟུང་ཡོད་དོ། །
[1] འཇར་པན་གྱི་ཚན་རིག་པ་ཅང་པིང་ཧྲིང་གིས་བརྩམས་ཤིང་འདན་མ་དཀོན་མཆོག་ཚེ་རྒྱལ་གྱིས་སྒྱུར་བའི་<<ཆུ་ཡིས་དྲིས་ལན་ཤེས>>དེབ་གསུམ་པ་ལོ་ཉིན་མི་རིགས་རིག་གནས་དར་སྤེལ་སྤྱི་གཉེར་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2016ལོའི་ཟླ་12པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་81པ།
[2] ཟུར་མང་ཕ་ཁྱིམ་གཅེས་སྐྱོང་ཚོགས་པས་པར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་<<གནས་མཆོག་སྐྱེས་དངོས་སྣ་མང་རྟོག་ཞིབ་སྟབས་རྒྱལ>>སྤྱི་ལོ་2015ལོའི་ཟླ་1པོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་61པ།
[3] རྩི་ཆུ་ཁོར་སྲུང་མཉམ་ལས་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་སྲུང་དེབ་ཕྲེང་དང་པོ་<<སྐྱོ་ཉིན་རྩི་ཆུའི་ཁོར་སྲུང་>>མར་མེའི་རིག་མཛོད་པར་ཁང་།
[4] བསོད་ནམས་དོན་གྲུབ་དང་། ཐང་སྐོར་དབུས་སྐྱབས། ཏིང་འཛིན་བཀྲ་ཤིས་གསུམ་གྱིས་སྒྱུར་བའི་མ་འོངས་པའི་ཉི་གཞོན་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་གི་བྱིས་པའི་གཞི་སྤུས་སློབ་གསོའི་བསྒྱུར་རྩོམ་དཔེ་ཚོགས་ལས་<<ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར>>མི་རིགས་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2012ལོའི་ཟླ་བ་5པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་227པ།
[5] མ་འོངས་པའི་ཉི་གཞོན་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་གི་བྱིས་པའི་གཞི་སྤུས་སློབ་གསོའི་བསྒྱུར་རྩོམ་དཔེ་ཚོགས་ལས་<<ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར>>མི་རིགས་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2012ལོའི་ཟླ་བ་5པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་228པ།
[6] མ་འོངས་པའི་ཉི་གཞོན་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་གི་བྱིས་པའི་གཞི་སྤུས་སློབ་གསོའི་བསྒྱུར་རྩོམ་དཔེ་ཚོགས་ལས་<<ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར>>མི་རིགས་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2012ལོའི་ཟླ་བ་5པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་228པ།
[7] ཟུར་མང་ཕ་ཁྱིམ་གཅེས་སྐྱོང་ཚོགས་པས་པར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་<<གནས་མཆོག་སྐྱེས་དངོས་སྣ་མང་རྟོག་ཞིབ་སྟབས་རྒྱལ>>སྤྱི་ལོ་2015ལོའི་ཟླ་1པོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་62པ།
ས་བཅད་གཉིས་པ། ཆུ་བོ་ལ་གྲོན་ཆུང་བྱེད་དགོས་པའི་གལ་ཆེན་རང་བཞིན་གླེང་བ།
དང་པོ། ཚེ་སྲོག་གི་ཕྱེད་ཀ་ནི་ཆུ་བོ་ཡིན་ཚུལ།
ཆུ་བོ་ནི་ང་ཚོ་སྐྱེ་འགྲོ་ཐུན་མོང་ལ་དབང་བའི་དངོས་པོ་ཞིག་རེད། མིའི་རིགས་ལ་ཆུ་བོ་བཙོག་པ་བཟོ་བ་དང་། ནགས་ཚལ་མེད་པར་བྱེད་པའི་ཐོབ་ཐང་རྩ་བ་ནས་མེད། ང་ཚོའི་འགྲོ་བ་མི་གཙོས་པའི་སྲོག་ཆགས་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་ལུས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་60%—70%ཙམ་ཆུས་བཟུང་ཡོད་པའི་སྟབས་ཀྱིས་ཆུ་མེད་ན་ང་ཚོ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་གཙོས་སྲོག་ཆགས་གཅིག་ཀྱང་ས་ཆེན་མོའི་ཐོག་ཏུ་འཚོ་མི་ཐུབ་པ་ཤེས་དགོས། སྐྱེ་དངོས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་རླན་གྱི་གྲུབ་ཆ་མེད་པ་ཡིན་ན། འཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་བ་ལས་གསོན་ཤུགས་ལྡན་པའི་ངང་འཚོ་མི་སྲིད་པས་ཆུ་ལ་གྲོན་ཆུང་བྱེད་པ་ནི་ཚེ་སྲོག་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་པ་དང་ཁྱད་པར་མ་མཆིས།
གཉིས་པ། འཛམ་གླིང་གི་ཆུའི་འབོར་ཚད།
སྤྱིར་ས་གོ་ལ་ཧྲིལ་བོ་འདིའི་ 70% ཆུས་བཟུང་ཡོད་པ་དང་། ཡིན་ནའང་མིའི་རིགས་ཀྱི་བཏུང་ཆུར་སྤྱོད་རུང་བའི་ཆུ་ནི་ཧ་ཅང་ཉུང་། སའི་གོ་ལའི་སྟེང་དུ་ཡོད་པའི་ཆུའི་ 1% ཙམ་ལས་འཐུང་ཆུར་སྤྱོད་མི་རུང་བ་ཡིན། ཞེས་བཤད་པ་ལྟར། དེང་སང་ཡང་ཧྥེ་གླིང་སོགས་ས་ཁུལ་གང་མང་ཞིག་ན་ལོ་ལྟར་འཐུང་ཆུའི་དཀའ་ངལ་ལ་འཕྲད་དེ་མི་དང་སྲོག་ཆགས་གྲངས་ལས་འདས་པ་འཆི་བཞིན་ཡོད། ཞིབ་འཇུག་པས་ཚོད་དཔག་ལྟར་ན། མི་རིང་བར་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་ཁུལ་གང་མང་ཞིག་ལ་འཐུང་ཆུའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། འདི་ལྟར་ཁོར་ཡུག་གཏོར་རླག་ལ་དོ་སྣང་མ་བྱས་པར་སོང་ན་ལོ1500རྗེས་ནས་འཛམ་གླིང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཐུང་ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་འགྲོ་བའི་ཉེན་བརྡ་བཏང་ཡོད།
གསུམ་པ། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཆུ་གྲོན་ཆུང་བྱ་དགོས་ཚུལ།
དེང་སང་གྲོང་ཁྱེར་ནང་གི་མིའི་རིགས་ཀྱི་བཟའ་བཏུང་ལ་སྤྱོད་ཆོག་པའི་ཆུ་ཧ་ཅང་ཉུང་བས། ཆུ་ལེན་གནས་དང་། གཙང་སྤྱོད་ཁང་སོགས་ཀྱི་ནང་ནས་ཆུ་སྤྱོད་མཁན་མེད་ནའང་ཆུ་སྒོ་གཏན་མེད་པ། ཡང་ན་ད་དུང་ཆུ་ཐིགས་འཛག་བཞིན་པའི་སྣང་ཚུལ་འདི་འདྲ་མཐོང་ཚེ་ལམ་སང་ཆུ་སྒོ་གཏན་དགོས། ཆུ་ཐིགས་པ་གཅིག་ནི་ཚེ་སྲོག་ལས་གལ་ཆེ་བའི་འདུ་ཤེས་གསོ་སྐྱོང་བྱས་ནས་ང་ཚོ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་སྐྱེ་འགྲོ་ཐུན་མོང་གི་འཚོ་གནས་ལ་འགན་ཁུར་དགོས། དཔེར་ན། སྐར་ཆ་རེར་ཆུ་ཐིགས་རེ་འཛག་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན་དུས་ཚོད་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞིའི་ནང་དུ་ལུས་ཕུང་གཙང་མ་ཞིག་འཁྲུ་བྱེད་དང་ཡང་ན་སྔོ་ཚལ་ས་ཞིང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་འགར་ཆུ་འདྲེན་ཐུབ་པ་ཞིག་འཕྲོ་བརླག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཅེས་ཆེད་མཁས་པ་དག་གིས་བཤད། རྒྱུན་པར་ལག་པ་དང་། ངོ་གདོང་། རྐང་པ། བཞིན་སྔོ་ཚལ་དང་གྱོན་པ་སོགས་འཁྲུད་སྐབས་རབ་བྱུང་ན་ཀ་ཏོ་ར་སྤྱད་དེ་ཆུ་བླངས་ནས་སྤྱད་ན་ཧ་ཅང་གྲོན་ཆུང་བྱ་ཐུབ། ད་དུང་ལན་གཅིག་སྤྱོད་ཟིན་ཡང་འདག་རྫས་དང་རྫས་འགྱུར་སོགས་ཀྱིས་ལྷད་མ་འདྲེས་པའི་ཆུ་དག་ནི། འཛུགས་ཤིང་དང་མེ་ཏོག་ར་བ། སྣོད་ཆས་རས་ཕྱགས་སོགས་བཀྲུ་ཆོག་ལ། གལ་ཏེ་ཆུ་སྒོ་ཕྱེས་ནས་བཀྲུ་ནའང་སྤྱོད་སྒོ་དང་བསྟུན་ནས་ཆུ་སྒོ་ཕྱེ་ཚད་ལ་ཚོད་འཛིན་དགོས།
བཞི་པ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཆུ་གྲོན་ཆུང་བྱ་ཚུལ་སྐོར།
མིའི་འཐུང་ཆུ་ནི་ཧ་ཅང་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་ཆུ་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཡིན། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ནི་རི་མཐོ་ས་དང་། ས་གཙང་ས། ཆུ་བོ་མང་སའི་གནས་ཁྱད་པར་ཞིག་ཡིན་པས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་གོང་བཞིན་ཆུ་ལ་གྲོན་ཆུང་བྱེད་དགོས་ལ། ལྷག་ཏུ་སྐྱེ་འགྲོ་མང་པོའི་ཚེ་སྲོག་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཆུ་བོ་རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་གཙོས་པའི་ཆུ་བོ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་པ་ཤེས་དགོས། ཤེས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་འགྲོ་བ་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་ཚེ་སྲོག་ལ་འགན་ཁུར་དགོས། ལྷག་པར་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་བ་དག་གིས་དགུན་ཁར་ཆུ་སྦུག་འཁྱག་གས་སོགས་ཆག་སྐྱོན་འབྱུང་ཉེན་ཡོད་པས་དུས་མིན་དུ་ཆུ་འཕྲོ་བརླག་ཏུ་གཏོང་མི་རུང་། དབྱར་ལྗོངས་སུ་བཀོལ་སྤྱོད་མེད་པར་ཆུ་གཙང་གང་སར་འདྲེན་པ་སོགས་དེ་ལས་ཀྱང་མི་བྱ་བ་མཁྱེན། ཆུ་ཐིགས་པ་གཅིག་ལ་གྲོན་ཆུང་བྱེད་པ་ནི་སྲོག་ལྡན་ཡོངས་ཀྱི་མ་འོངས་བའི་ཚེ་སྲོག་དང་འབྲེལ་བ་དམ་པོར་ཡོད་པས་སོ་སོས་མིག་རྒྱང་རིང་དུ་བསྲིངས་ནས། སྤྱིར་ན་རང་བྱུང་ཁམས་ཆེན་མོ་དང་། བྱེ་བྲག་དྭངས་གཙང་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་གྱི་ཆུ་བོར་གྲོན་ཆུང་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེ། ཆུ་ལ་གྲོན་ཆུང་མ་བྱས་ན་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ནའང་། གྲོང་ཁྱེར་སོ་སོ་དང་མི་མང་འཚོགས་ས་ནས་ཆུ་གྲོན་[ཆུ་ཏོན་ton]གཅིག་ལ་སྒོར་ 3—5 བར་ཡིན་པས་ང་ཚོས་ཉམས་པར་མ་བཞག་ན་དཔལ་འབྱོར་ཀྱང་མང་པོ་འཕྲོ་བརླག་ཏུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད། ཆུ་ལ་གྲོན་ཆུང་བྱས་ན་སྤྱིར་ན་འགྲོ་བ་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་བསྲིང་བ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་དཔལ་འབྱོར་ལའང་གྲོན་ཆུང་ཐུབ་པ་ཡིན་ནོ།
མཇུག་བསྡུ་བ།
མདོར་བསྡུས་ན། འཇར་པན་གྱི་ཚན་རིག་པ་ཅང་པིང་ཧྲིང་གིས། ས་ཡི་གོ་ལའི་ཆུ་དྭངས་གཙང་བཟོ་བའི་ལས་འགན་སུ་ཞིག་གིས་འཁུར་དགོས་ཀྱིན་ཡོད་ཅེ་ན། དེ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་འཁུར་དགོས་ཀྱིན་ཡོད། ང་ཚོ་ནི་ཆུ་ལས་གྲུབ་པ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་། ང་ཚོ་ནི་ས་ཡི་གོ་ལའི་ཐོག་ཏུ་འཚོ་བ་རོལ་བཞིན་ཡོད་པས། ས་ཡི་གོ་ལའི་ཐོག་གི་ཆུ་གཙང་མ་བྱེད་པའི་འོས་འགན་ཡོད་པ་རེད།[1] ཅེས་ལེགས་པར་གདམས་པ་ལྟར་ཚེ་སྲོག་ཡོད་ཚད་ལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ནུས་པ་དང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་ཞིང་ཁམས་ཤིག་བསྐྲུན་དགོས་ན་སའི་གོ་ལ་ཁ་མ་བྲལ་བའི་སྔོན་དུ་རང་བྱུང་ཁམས་ཆེན་མོ་དང་། ལྷག་ཏུ་རང་བྱུང་གི་ཆུ་བོ་དྭངས་གཙང་ལྡན་པ་དག་སྔར་བཞིན་མུ་ནས་མུ་རུ་གནས་ཐུབ་པར་དགོས། ཆུ་ནི་ཆེས་དྭངས་གཙང་ལྡན་པའི་ངང་ཚེ་སྲོག་གྲངས་མང་ཞིག་རྒྱུན་སྲིང་བྱས་ནས་བཞུར་གྱིན་ཡོད། ཆུ་བོས་འགྲོ་བ་མི་གཙོས་པའི་སེམས་ཅན་གྲངས་ལས་འདས་པའི་ཚེ་སྲོག་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས་རང་ཉིད་ནས་མགོ་བརྩམས་ཏེ་ཆུ་བོ་གད་སྙིགས་དང་། མི་གཙང་བའི་རྫས་ངན་སོགས་ཀྱིས་ནམ་ཡང་འབག་བཙོག་བཟོ་མི་རུང་བའི་འདུ་ཤེས་ཡོད་དགོས། ཆུ་བོ་གྲོན་ཆུང་བྱེད་པ་ནི་ཚེ་སྲོག་མང་པོ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པ་དང་མཚུངས། ཆུ་ནི་སའི་གོ་ལའི་སྲོག་རྩ་ཡིན་པ་དང་། ཆུས་སྐྱེ་དངོས་སྦྲུམ་པར་བྱས་པ་དང་། གསོ་རླུང་བསྐྱེད་པ། སྲོག་ཆགས་སོགས་བསྐྲུན་པ་རེད་དོ། །
[1] ཆུ་ཡིས་དྲིས་ལན་ཤེས། དེབ་དང་པོ་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2016ལོའི་ཟླ་1 པོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས 202 པ།
ཁུངས་འདྲེན་ཡིག་ཆ།
① འཇར་པན་གྱི་ཚན་རིག་པ་ཅང་པིང་ཧྲིང་གིས་བརྩམས་ཤིང་འདན་མ་དཀོན་མཆོག་ཚེ་རྒྱལ་གྱིས་སྒྱུར་བའི་<<ཆུ་ཡིས་དྲིས་ལན་ ཤེས>>དེབ་གསུམ་པ་ལོ་ཉིན་མི་རིགས་རིག་གནས་དར་སྤེལ་སྤྱི་གཉེར་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2016ལོའི་ཟླ་12པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་81པ།
② ཟུར་མང་ཕ་ཁྱིམ་གཅེས་སྐྱོང་ཚོགས་པས་པར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་<<གནས་མཆོག་སྐྱེས་དངོས་སྣ་མང་རྟོག་ཞིབ་སྟབས་རྒྱལ>>སྤྱི་ལོ་2015ལོའི་ཟླ་1པོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་61པ།
③ རྩི་ཆུ་ཁོར་སྲུང་མཉམ་ལས་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་སྲུང་དེབ་ཕྲེང་དང་པོ་<<སྐྱོ་ཉིན་རྩི་ཆུའི་ཁོར་སྲུང་>>མར་མེའི་རིག་མཛོད་པར་ ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2017ལོའི་ཟླ་6པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་5 པ།
④བསོད་ནམས་དོན་གྲུབ་དང་། ཐང་སྐོར་དབུས་སྐྱབས། ཏིང་འཛིན་བཀྲ་ཤིས་གསུམ་གྱིས་སྒྱུར་བའི་མ་འོངས་པའི་ཉི་གཞོན་མི་རིགས་ སྐད་ཡིག་གི་བྱིས་པའི་གཞི་སྤུས་སློབ་གསོའི་བསྒྱུར་རྩོམ་དཔེ་ཚོགས་ལས་<<ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར>>མི་རིགས་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ གིས་སྤྱི་ལོ་2012ལོའི་ཟླ་བ་5པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་227པ།
⑤ བསོད་ནམས་དོན་གྲུབ་དང་། ཐང་སྐོར་དབུས་སྐྱབས། ཏིང་འཛིན་བཀྲ་ཤིས་གསུམ་གྱིས་སྒྱུར་བའི་མ་འོངས་པའི་ཉི་གཞོན་མི་རིགས་ སྐད་ཡིག་གི་བྱིས་པའི་གཞི་སྤུས་སློབ་གསོའི་བསྒྱུར་རྩོམ་དཔེ་ཚོགས་ལས་<<ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར>>མི་རིགས་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ གིས་སྤྱི་ལོ་2012ལོའི་ཟླ་བ་5པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་228པ།
⑥ བསོད་ནམས་དོན་གྲུབ་དང་། ཐང་སྐོར་དབུས་སྐྱབས། ཏིང་འཛིན་བཀྲ་ཤིས་གསུམ་གྱིས་སྒྱུར་བའི་མ་འོངས་པའི་ཉི་གཞོན་མི་རིགས་ སྐད་ཡིག་གི་བྱིས་པའི་གཞི་སྤུས་སློབ་གསོའི་བསྒྱུར་རྩོམ་དཔེ་ཚོགས་ལས་<<ཁོར་ཡུག་ཚན་རིག་གི་སྐོར>>མི་རིགས་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང ་གིས་སྤྱི་ལོ་2012ལོའི་ཟླ་བ་5པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་228པ།
⑦ ཟུར་མང་ཕ་ཁྱིམ་གཅེས་སྐྱོང་ཚོགས་པས་པར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་<<གནས་མཆོག་སྐྱེས་དངོས་སྣ་མང་རྟོག་ཞིབ་སྟབས་རྒྱལ>>སྤྱི་ལོ་2015ལོའི་ཟླ་1པོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་62པ།
⑧ འཇར་པན་གྱི་ཚན་རིག་པ་ཅང་པིང་ཧྲིང་གིས་བརྩམས་ཤིང་འཇམ་དབྱངས་བློ་གྲོས་ཀྱིས་སྒྱུར་བའི་<<ཆུ་ཡིས་དྲིས་ལན་ཤེས>>དེབ་དང་པོ་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་2016ལོའི་ཟླ་1 པོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་202 པ།