དེང་རབས་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ཚན་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་རྣམ་དབྱེ་དེ་ལ་(life)སྲོག་ལྡན་ནས་བཟུང་(species) རིགས་བར་དུ་དབྱེ་བའམ་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་དགུ་རུ་ཕྱེ་ཡོད།  

༡། Life སྲོག་ལྡན། 

སྲོག་ལྡན་ཡིན་ན་སྐྱེ་ལྡན་ཕྲ་ཕུང་། འབུ་ཕྲ། འཕོ་འགྱུར་ལྡན་པ། ཡ་ལན་སྤྲོད་ཤེས་པ། སྐྱེ་འཕེལ་ཅན་ཡིན། འདི་དག་གི་ནང་དུ་རྩི་ཤིང་དང་། རི་དྭགས། གཅན་གཟན་དང་མི་སོགས་སྲོག་ཆགས་སྐྱེ་འཆི་ལྡན་པ་ཐམས་ཅད་འདུས་ཡོད།

༢། Domain ཁྱབ་ཁོངས། 

ཁྱབ་ཁོངས་བཤད་སྐབས། རྡུལ་ཕྲ་རབ་གཅིག་ལས་གྲུབ་པའི་སྲོག་ལྡན་ཕུང་བོ་དང་། ལྟེ་ཉིང་མེད་པའི་ཕྲ་ཕུང་། ལྟེ་ཉིང་ལྡན་པའི་ཕུང་ཚོགས་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་སྣ་ཁ་གསུམ་ཡོད། འདིའི་ཁོངས་སུ་འབུ་སྲིན། ཉ་རིགས། དུད་འགྲོ། འདབ་ཆགས། མི། རྩི་ཤིང་སོགས་ཚུད་པ་ཡིན།

༣། Kingdom འགྲོ་བ།

ཨ་རིའི་སློབ་དེབ་ཁག་གི་ནང་དུ་འགྲོ་བ་རིགས་དྲུག་ལ་བརྩི་བ་དང་། དེ་དག་ནི་ནང་བསྟན་ལས་བཤད་པའི་འགྲོ་བ་རིགས་དྲུག་དང་མི་འདྲ། དུད་འགྲོ། རྩི་ཤིང་། ཧམ་སྤུ། འབུ་ཕྲ། ཨར་ཀི་ཕྲ་སྲིན་བཅས་དྲུག་ཡོད། (Archaea) ཨར་ཀི་ཕྲ་སྲིན་ནི་ལྟེ་ཉིང་མེད་པའི་རིགས་ཡིན། རྡུལ་ཕྲ་རབ་གཅིག་ལས་གྲུབ་པའི་སྲོག་ལྡན་ཕུང་བོ་ཡང་འགྲོ་བའི་ནང་དུ་ཚུད་ཡོད། རྒྱ་གར་དང་དབྱིན་ཡུལ་ཚུད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ན་སྐྱེ་དངོས་རྣམ་དབྱེ་བཤད་སྐབས་ (Kingdom) འགྲོ་བ་རིགས་ལྔ་ལས་མེད།

༤། Phylum སྡེ་བ།

སྡེ་བ་ཞེས་པ་འདི་རྩི་ཤིང་དང་སེམས་ཅན་གང་ཡིན་གྱི་དབྱེ་བ་འབྱེད་སྐབས་སྡེ་བར་བགོ་བ་ཡིན། སྡེ་བ་བགོ་ཚུལ་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་ཡོད། འདིར་གཙོ་བོ་སྒལ་ཚིགས་ཅན་གྱི་སྲོག་ཆགས་རྣམས་སྡེ་བར་བགོ་བ་ཡིན། འོན་ཀྱང་། སྤྱིའི་ཆ་ནས་བཤད་ན་རྩི་ཤིང་ལ་སྡེ་བ་༡༤ ། དུད་འགྲོ་ལ་སྡེ་བ་༣༣། ཧམ་སྤུ་ལ་སྡེ་བ་༨ བཤད་ཅིང་། དེ་མིན་གྱི་སྡེ་ཆེན་སྡེ་ཆུང་མང་པོ་ཚན་རིག་པས་ཐག་མ་ཆོད་པ་ཤིན་ཏུ་མང་། 

༥། Class ཚན་པ། 

སྡེ་ཚན་དབྱེ་བ་འབྱེད་པའི་སྐབས་ཁྱབ་ཁོངས་དང་། འགྲོ་བ། སྡེ་བ། རིགས། རྒྱུད་སོགས་གཅིག་པ་ཡིན་མིན་ཚན་པ་དབྱེ་བ་ཡིན་ལ། དཔེར་ན། འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་རྣམས་ཚན་པ་འདིར་འདུས་ཤིང་། དུད་འགྲོའི་སྡེ་བ་༣༣ ལ་ཚན་ལ་༡༠༧ ཡོད།

༦། Order གོ་རིམ་མམ་གྲལ་རིམ།

སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་གོ་རིམ་ལ་གཙོ་བོ་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ནུས་པ་དང་ཁྱད་ཆོས་གཞི་ལ་བཞག་ནས་གྲལ་རིམ་སྒྲིག་པ་ཡིན། 

༧། Family ཁྱིམ་རྒྱུད། 

སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་གང་ཞིག་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་གཞན་ཞིག་དང་མཉམ་དུ་བསྡེབས་སྦྱོར་བྱུང་སྟེ་རྒྱུད་འཕར་མ་འམ་རྒྱུད་འོག་མ་བྱུང་བ་ཡིན་ན་དེ་ནི་ཁྱིམ་རྒྱུད་གཅིག་ཏུ་བརྩི་བ་ཡིན།

༨། Genus རྒྱུད། 

སྐྱེ་དངོས་རིག་པ་ལས་སྔོན་ཆད་སྲོག་ལྡན་ཡིན་པའི་འགྱུར་རྡོའི་རིགས་དང་། འཕེལ་འགྱུར་ཁྲོད་དུ་རྒྱུད་སྤེལ་བཞིན་པའི་རྒྱུད་དང་། ནད་དུག་གྱི་རྒྱུད་བཅས་རྒྱུད་གསུམ་ཡོད། 

༩། Species རིགས།

སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོགས་ཆགས་ཤིག་གྲུབ་ཆ་དུ་མ་ལས་འདུས་བའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཚོགས་པ་དེ་ཚོགས་པ་གཞན་ཞིག་དང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་ཡིན་ན་རིགས་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ཡིན།

སྐྱེ་དངོས་རིག་པའི་རྣམ་དབྱེའི་གོ་རིམ་འདི་ལ་སྤྱི་ལོ་ ༡༧༣༥ ལོའི་བར་དུ་ཞིབ་ཆ་མེད་ཀྱང་ (Swedish) སི་ཝེ་དིན་གྱི་སྲོག་ཆགས་རིག་པ་བ་ (Car Linnaeus) ཁཱར་ལིན་ནུ་སི་ཟེར་བ་ཁོང་གི་ Systema Naturae ཟེར་བའི་དེབ་དེ་བྱུང་བ་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་ལ་དབྱེ་བ་འབྱེད་པའི་ལྟ་གྲུབ་ལ་འགྱུར་བ་ཐེབས་མགོ་བརྩམས་ཡོད་ལ། 

དེ་ནས་བཟུང་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ལོའི་བར་དུ་འགྲོ་བའི་ཁོངས་སུ་སྲོག་ཆགས་གང་དང་གང་གཏོགས་མིན་བཞེད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འགྱུར་བ་ཐེངས་བདུན་ཐེབས་ཡོད། ང་ཚོའི་བོད་ལ་གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ་བྱུང་ནས་ལོ་༡༢༠༠ ཙམ་གྱི་གོང་ནས་བཟུང་གསོ་རིག་དར་རྒྱས་བྱུང་ནས་སྲོག་ཆགས་དང་སྐྱེ་དངོས་རྣམས་རིགས་དང་སྡེ་ཚན་དུ་དགར་བའི་རྣམ་དབྱེ་དར་ཡོད། ད་ལྟ་ལོ་ཆིག་སྟོང་ལྷག་ཕྱིན་ཅིང་འགྱུར་བ་ཐེབས་མེད། 

དུས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དང་ཁོར་ཡུག་གི་འགྱུར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་སོགས་ལ་ཡང་འགྱུར་བ་ཐེབས་ཀྱིན་ཡོད། དེར་བརྟེན་ང་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོགས་ཆགས་ཀྱི་རྣམ་དབྱེ་འདི་ཡང་སྨན་གཞུང་གཅིག་པོ་མ་ཡིན་པར། ཡུལ་དང་དུས་ལ་བསྟུན་ནས་ཚན་རིག་གི་ཤེས་བྱ་དང་སྨན་གཞུང་གཉིས་རིག་པ་དང་མ་འགལ་བར་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ན་མ་གཏོགས། རྗེས་ཕྱོགས་སྐྱེ་དངོས་དེ་དག་དང་སྲོག་ཆགས་དེ་དག་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ངོས་འཛིན་དཀའ་བར་འགྱུར་བ་ཡིན། དཔེར་ན། མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད་དུ་འདབ་ཆགས་དང་རི་དྭགས་མང་པོ་ཞིག་གི་མིང་ཡོད་ཀྱང་། མང་པོ་ཞིག་ངོས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་ཡིན། དེ་ནི་མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད་ལན་པ་མ་རེད། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་དང་སློབ་སྦྱོང་མ་བྱས་བར་མ་ཟད་དམངས་ཁྲོད་དུ་དར་སྤེལ་མ་བྱས་པས་ལན་པ་རེད།

          ཚན་རིག་པས་སྲོག་ཆགས་རེ་རེ་ཁྱིམ་རྒྱུད་དང་སྡེ་ཚན། རིགས་དང་རིགས་འཕར་མ་སོགས་དབྱེ་བ་འབྱེད་དུས། སྲོག་ཆགས་གང་ཞིག་རིགས་གང་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་དགོས་ན། ཆ་རྐྱེན་ཅི་ཞིག་ཚང་དགོས་མིན་སོགས་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད་པས་ངོས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུར་ལས་སླ་བོར་བཟོས་ཡོད། 

དཔེར་ན། འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་བཤད་པའི་སྐབས་སུ་འོ་མ་འཐུང་བའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྡེ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན་ཀྱང་། རྩ་བའི་ཆ་ནས་དེ་ལ་ཚང་དགོས་པའི་ཁྱད་ཆོས་གསུམ་ཡོད། འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཤིག་ཡིན་ན། དང་པོ། འཚར་ལོངས་བྱུང་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ་འོ་མ་བཏུང་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ། གཉིས་ནས་པགས་པའི་སྟེང་དུ་སྤུ་སྐྱེས་བ། གསུམ་ནས་བར་རྣ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ན་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པར་བརྩི། 

བར་རྣ་[1]ཞེས་བའི་ཐ་སྙད་འདི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ middle ear ཞེས་བ་དེ་བོད་སྐད་དུ་ཐད་སྒྱུར་བྱས་པ་ཨེ་ཡིན་སྙམ་ཞིང་། གང་ལྟར་ཡང་རྣའི་ཆ་ཤས་ལས་རྣ་པགས། རྣ་རྔ། རྣ་བུག་རྣམས་ལ་བར་རྣ་ཞེས་འབོད་པར་འདོད། སྤྱིར་ན་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཕལ་ཆེ་བའི་ཁྲག་དྲོན་མོ་ཡིན་ཞིང་། ལུས་དྲོད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཁོག་དྲོད་ཡིན། ཉི་མ་དང་མེ་དྲོད་སོགས་དྲོད་ཁུངས་གཞན་ལ་ཡང་བརྟེན་ཀྱིན་ཡོད། 

ནུབ་ཕྱོགས་པས་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་སོགས་གྲངས་ཀ་བརྩིས་ཡོད་ལ། དེང་སང་འཛམ་གླིང་འདིར་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་རིགས་ཅི་ཙམ་ཡོད་མེད་ལ་མཁས་པ་ཁག་གི་བཞེད་ཚུལ་མི་འདྲ་དེ། ལ་ལས་བཞི་སྟོང་ ༤༠༠༠ལྷག་དང་།[2]  ཡང་ལ་ལས་ལྔ་སྟོང་ ༥༠༠༠ཙམ་ཡོད་ཟེར།[3]  ཡིན་ན་ཡང་། ང་ཚོའི་བོད་མི་རྣམས་ལ་རི་དྭགས་བརྩིས་ནས་ཐོ་འགོད་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་གོམས་གཤིས་མི་འདུག ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་པ་ཞིག་ཡིན་དེ་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན།

བོད་སྤྱི་བཤད་ཞེས་བར་ “ བོད་ལྗོངས་སུ་མངལ་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་ལ་རིགས་ ༡༤༢” [4] ཡོད་པར་བཤད་ཅིང་། མངལ་སྐྱེས་སྲོགས་ཆགས་ཕལ་ཆེ་བ་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཡིན་ལ། རིགས་༡༤༢ དེ་ཚང་མ་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན་བོད་ལྗོངས་གཅིག་པོ་ན་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་རིགས་༡༤༢ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ལྗོངས་ན་མེད་པ་ཞིང་ཆེན་གཞན་གྱི་བོད་ཁུལ་ན་ཡོད་པ་རྣམས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ན་དེ་ལས་མང་པོ་ཡོད་པ་ཤུགས་ཀྱིས་ཤེས་ཐུབ། 

འདི་ལྟར་ང་ཚོས་རི་དྭགས་དང་རང་བྱུང་གི་གནས་ཚུལ་རྣམས་གྲངས་ཀ་བརྩིས་ནས་ཟིན་ཐོ་འགོད་པ་དང་། ལུས་འཇལ་བ། སོ་བརྩི་བ། རྒྱ་མར་ཚད་པ་སོགས་གོམས་ནས་རྨང་གཞིའི་གནས་ཚུལ་བསྡུ་རུབ་བྱེད་ཐུབ་ན། རི་དྭགས་དང་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཇེ་མང་དང་འཐུས་སྒོ་ཇེ་ཚང་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན་ལ། རང་བྱུང་ཁམས་དང་རི་དྭགས་སོགས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པར་རྨང་གཞིའི་ཤེས་བྱ་དེ་དག་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཡིན་ནོ།། །།

[1] གསོ་རིག་སྙིང་བསྡུས་སྐྱ་རེངས་གསར་བ།
[2] http://sciencewithkids.com/science-facts/facts-about-mammals.html
[3] http://eol.org/pages/1642/overview
[4] བོད་སྤྱི་བཤད།

ངས་བསམ་པར་ང་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཡོང་སྒོ་ཆེ་བས། གླ་ལྟ་བུའི་རི་དྭགས་སྒོ་ཕྱུགས་སུ་བཏུལ་ན་ཆོག་པར་སེམས། གླ་གསོས་ན་ཕན་ཆ་ཆེ་བའི་རྒྱུ་མཚན་གཅིག་ནི། གླ་རྩི་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་རའི་སྟེང་ན་གོང་ཚད་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་གཅིག གླའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྒྱུད་ཚར་ལ་ཉེ་བས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་པ་དང་གཉིས། ཤྭ་དང་གླ་ཁ་འཐོར་བུད་ན། དེའི་ཤ་རང་རེ་ལ་ཟ་བའི་གོམས་སྲོལ་མེད་ནའང་མི་རིགས་གཞན་པར་བཙོང་ཆོག་པའི་ཕན་ནུས་ཆེན་པོ་ལྡན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གསུམ་ཡོད།

དེ་ཡང་། སྨན་གྱི་ཆ་ནས་བཤད་ན། རོ་ཁ། ཞུ་རྗེས་བསིལ། ནུས་པས་སྦྱར་དུག་ལ་སོགས་མི་རྒྱུ་བ་ དང་། དུག་སྦྲུལ་སོས་བཏབ་པ་ལ་སོགས་རྒྱུ་བའི་དུག་བཅས་དུག་རིགས་ཀུན་དང་། ལུས་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་ཡོད་པའི་སྲིན་རིགས།  མཆིན་མཁལ་ལ་སོགས་དོན་སྣོད་ཀྱི་ཚད་པ་གཉན་རིམས། ཁོང་འབྲས་ལ་སོགས། རླུང་ནད་དང་། ཟུངས་ངན། སྦྲུམ་མ་མ་གཏོགས་ནད་རིགས་ཀུན་ལ་སྨན་འདི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན་ནོ།[2]

གླ་རྩི་ནི་སྨན་གྱི་རིགས་ཤིག་སྟེ། ཞུ་ན་བསིལ། རོ་ཁ། ནུས་པས་ཟླ་མཚན་མི་འབབ་པ་དང་། ཟུངས་མེད་པ། ན་ཟུག ཤུ་བ། དུག་ཕོག་པ་བཅས་ལ་ཕན་ཞིང་། གཙོ་བོ་གྲིབ་སྐྱོན་དང་བཟི་ཁྱིམ། སྙིང་ཁ་ན་བ། ཕོ་ཁ་ན་བ། གཉན་ཁ། མཚོན་རྨ་སོགས་བཅོས་ཐུབ། གླ་རྩི་ལ་ནད་བཅོས་ཀྱི་ཕན་ནུས་ཆེ་བས་རྒྱལ་སྤྱི་དང་རྒྱལ་ནང་ཀུན་ལ་གླ་རྩི་བྲིན་པས། ང་ཚོས་རི་དྭགས་གླ་བ་གསོས་ནས་མྱུར་སྐྱོབ་བྱས་ན་དཔལ་འབྱོར་ཁེ་སྤོགས་ལོན་པ་ཡིན་ལ། ལྷག་པར་དུ། བོད་གྱི་སྒོ་ཕྱུགས་མང་བོར་རྩྭ་སས་མི་འདང་བའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བྱ་གཞག་ལ་ནུས་ཤུགས་འདོན་ཐུབ། འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ལ། སྟོང་ལུག་དང་ཁྲི་ལུག་ཏུ་བུད་ན་ཕ་མེས་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་གཟི་བརྗིད་དང་ཕྱུག་པོ་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་འབུད་ཐུབ་སྙམ་གྱིན་ཡོད། མཚན་སྙན་གྱི་མིང་དེ་ཁུར་ནས་དཔྱིད་ཀར་ཟོག་ལུག་ལ་རྩྭ་མི་འདང་བ་དང་། ནང་སྒོས་སུ་ཁངས་ཆགས་ལྷུང་ནས་ཕྱུགས་ལ་གོད་ཁ་ཆེན་པོ་འབྱུང་གིན་འདུག གླ་ལ་ནོར་ལུག་ལྟ་བུར་རྩྭ་འབོར་ཆེན་མི་དགོས། དེ་བས་རྩྭ་སའི་ཆ་རྐྱེན་ལ་གཞིགས་ནས་ཕྱུགས་ཟོག་ལྷག་མ་བཙོང་སྟེ་རུ་སྤོ་སྐྱེལ་ལ་ཕན་པའི་རླངས་འཁོར་དང་ལག་སྐྱོར་འཕྲུལ་ཆས་སོགས་ཉོས་ཏེ། རང་གི་འཚོ་བ་སྟབས་བདེ་བོ་བཟོས་ཏེ། གཞན་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཡོང་སྒོ་བཙལ་ནས་མིང་དོན་གཉིས་ལས་དོན་འདེམས་ན་འགྲིག་པར་སེམས།

ད་ལྟ་འབྲོག་པའི་སྒོ་ཕྱུགས་ཀྱི་གཙོ་བོ་འབྲི་གཡག་ལུག་གསུམ་ཡིན་ལ། སྤྱིར་བཏང་འབྲི་གཡག་གང་ཡིན་རུང་དགུན་དུས་སུ་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་གྲང་ངར་དྲག་པོ་བཟོད་ཐུབ་པ། གངས་ཆབ་ཀྱི་ཁེངས་པའི་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེ་བ། རྩིད་པ་མང་བོ་ཐོན་པ། གསོ་སླ་ཞིང་འཕེལ་སྟོབས་ཆེ་བའི་སྒོ་ཕྱུགས་ཡིན་པ། འབྲི་ལ་བ་མོའི་འོ་མ་ལས་ཉུང་ནའང་མངར་ཆེ་བ། ལུག་ནི་འཕེལ་ཆེ་བའི་སེམས་ཅན་ཡིན་པ་དང་། ལུག་ཤ་དང་ལུག་པགས་ནི་འབྲོག་པའི་འཚོ་བར་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་དགེ་མཚན་ལྡན་པ་སུས་ཀྱང་བསྙོན་དུ་མེད་མོད། འོན་ཀྱང་། ང་ཚོའི་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མའི་རིང་ནས་ཕ་མེས་ཀྱི་བཞག་པའི་ཤུལ་རྒྱུན་དམ་འཛིན་ལས། རང་ཉིད་ཀྱིས་བོད་ཕྱི་རབས་པ་ལ་ཤུལ་བཞག་ཞིག་འཇོག་རྒྱུར་བསམ་བློ་གཏོང་གི་མེད་དམ།

བདག་གིས་བོད་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བསམ་གཞིག་རིང་མོ་བཏང་བའི་དུས་ནས་བཟུང་གླའི་རིགས་གསོ་སྐྱོང་གི་རྒྱུ་ཆ་བཙལ་འཚོལ་དང་བསྡུ་ཉར་བྱས་པ་ལས་ཤེས་གསལ་ལྟར་ན། བོད་དུ་ཤྭ་དང་གླ་གསོ་ཆོག་པའི་ས་ཆ་མང་བོ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་གིས་རྩྭ་ཟ་བའི་ཚད་ཀྱང་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་ཉུང་། ལོ་རེའི་དུས་ཚིགས་རེ་རེ་ལ་ཤྭ་ཁྲག་དང་གླ་རྩི་ཁབ་མགོར་དྲངས་ནས་བླང་ཆོག་པས། དེ་ཉིད་སྐྱེད་འཕེལ་ལ་གནོད་ཚབས་ཀྱང་ཆུང་བས་སོ་ཞེས་པ་ལྟར། གླ་བཅུ་གསོས་པ་དང་རྟ་ནོར་ལུག་གསུམ་ཁྱུ་གཅིག་འཚོས་པའི་ཡོང་འབབ་ཁྱད་པར་མེད་ལ། ལས་ཀ་དེ་འདྲའི་ཁག་པོ་མེད་ཅིང་། རྩྭ་ས་དེ་བས་ཀྱང་མི་འདང་བ་མེད་པས། ཞིང་འབྲོག་ཚོང་གསུམ་གྱི་ལས་རིགས་ཤེས་ལྡན་མི་སྣའམ་བསམ་བློ་སྔོན་ཐོན་ཅན་ཞིག་གིས་ང་དང་མཉམ་འབྲེལ་ཀྱིས་ཚོད་ལྟ་འདི་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ན་ཅི་མ་རུང་སྙམ།

གཞན་ཡང་ང་ཚོའི་ཤེས་ལྡན་མི་སྣས་རིག་པ་དཔེ་ཐོག་ནས་ལུས། ཆོས་ལུགས་མི་སྣས་ཉམས་ལེན་མེད་པར་ཕྱི་ནང་ཐད་དུ་བསྒྱུར་ན་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ཤུགས་གཏོང་ཐུབ་བམ། བོད་མིས་ཁ་ནས་མ་ཎི་བཏོན་ནས་ལག་ནས་སྡིག་ལས་བྱེད་པ་ལས་གླ་རྩི་ལེན་པར་གླ་བ་མ་བསད་ན་བོད་མིའི་འཚོ་བར་ལེགས་བཅོས་ཐུབ་བམ་སྙམ་པའི་སེམས་པ་དང་བཅས་གངས་ཅན་ཆོས་ལྡན་པའི་སྡིག་ལས་མང་བོ་བྱེད་མི་དགོས་པའི་ཆེད་དུ་འབོད་སྐུལ་འདི་བཏང་བ་ཡིན། །

བོད་སྐད་དུ་གླ་རྩི་ལ་མིང་སྣ་མང་ཡོད་ཅིང་། མིང་དེ་དག་འདོག་ཚུལ་གྱི་ཆ་ནས་གླ་རྩིའི་བྱེད་ནུས་ཀྱང་ཤུགས་ཀྱིས་རྟོགས་ཐུབ་པ་ཡིན། དཔེར་ན། གླ་རྩི་ལ་དྲི་ཅན་ཟེར་ཞིང་། དེ་ནི་གླ་རྩི་ལ་དངོས་པོ་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དྲི་མ་ཡོད། ཡང་སྦྲུལ་སྐྲག་བྱེད་ཟེར་ཞིང་། དེ་ནི་གླ་རྩིའི་དྲི་མ་ཡོད་སར་སྦྲུལ་འགྲོ་མི་ཐུབ་པས་རྗེས་དཔག་གི་མིང་སྣ་ཚོགས་ཡོད། ཡང་རྒྱའི་ཡིག་ཆ། སྔོ་སྨན་རྩ་འགྲེལ་ལས་“གླ་རིགས་ཀྱི་ཁ་ཟས་སུ་སྦྲུལ་བརྟེན་པ་ཡིན།”ཞེས་བརྗོད་ཡོད། མིང་རེ་རེ་ལ་ཞིབ་ཏུ་འགྲེལ་བཤད་བརྒྱབ་ན་མིང་དྲགས་འགྲོས་བས་འདིར་མང་པོ་མི་བཤད་དེ། སྟབས་བདེའི་སྒོ་ནས་ལུང་ཞིག་དྲངས་ན།

འཁྲུངས་དཔེ་དྲི་མེད་ཤེལ་གྱི་མེ་ལོང་དུ། མིང་གཞན་ཀ་སྠུ་རི། མྲྀ་ག་མ། རི་དྭགས་ཀྱི་ཆ། ཀ་དུ་རི། རི་དྭགས་ལྟེ་བ། ལྟེ་བའི་དྲི། དྲི་ཅན་ལྟེ་བ། འདོམས་ཀྱི་ངད་རྩི། སྦྲུལ་དུག སྦྲུལ་སྐྲག་བྱེད། མྱོས་པའི་མཚན་མ། དྲིའི་རྩི། དྲིའི་གོས་ཅན། དྲིའི་ཐོད། རི་དྭགས་འཆང་། རི་དྭགས་རྩི། མ་གི་ཏ་ཞེས་མང་ཞེས་འཁོད་ཡོད།

གླ་རྩི་ནི་སྲོག་ཆགས་གླ་བ་ཡི་ལྟེ་བའི་དྲི་ཞིམ་རྨེན་སྣོད་ལས་བྱུང་བའི་ཟག་ཐོན་དངོས་པོའམ་དྲི་མ་སྟེ། ཕྱིའི་ལྤགས་ཐུམ་ལ་སྤུ་སྐྱ་བོ་ཐུང་ངུ་འཁྱིལ་ནས་སྐྱེ་བ་དཔེ་མཚོན་དཔར་རིས(192)པ་ལྟ་བུ། དཀྱིལ་དུ་བུ་ག་གཉིས་ཡོད་པ་གཅིག་ནི་གཅིན་ལམ་དང་། ཅིག་ཤོས་ནི་གླ་རྩིའི་སྐྱི་པགས་ཀྱི་ཁ་ཡིན། སྐྱི་པགས་ཀྱི་ནང་དུ་གསེར་པགས་ཞེས་སྐྱི་མོ་སྲབ་པོས་ཕྱི་ནང་རིམ་པར་གཡོག་ཡོད་པ་དང་། ནང་དུ་རྩི་ནག་པོ་ལ་ཁམ་ཞད་ཡོད་པ། ཕྱེ་མའམ་རྡོག་པོར་འདྲིལ་བ་ཅི་རིགས་ལ། དྲི་ཤིན་ཏུ་ཞིམ་པོ་འཐུལ་བ་ཞིག་ཡིན་པས་སོ།།[3]

“གླ་རྩི་ནི་ལྒང་བུའི་ནང་ཁུལ་དུ་གྲུབ་པ་དང་། ཚྭ་ཁུ་ལྟར་ལྒང་བུའི་ཉེ་འདབས་སུ་ཁྱབ་ཡོད། གླ་བ་མོ་རིགས་ཀྱིས་གླ་རྩི་ཐོན་སྐྱེད་མི་བྱེད་ལ། མོ་རིགས་ལ་གླ་རྩི་ལྟ་བུའི་དངོས་པོ་ཡོད་རུང་དྲི་མ་གཅིག་ཀྱང་མེད། མི་རྣམས་ཀྱིས་ང་ལ་བཤད་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་ཉན་ན། སྦྲུལ་ནི་གླའི་ཆེས་སྤྱིར་བཏང་གི་ཁ་ཟས་ཡིན་པ་དང་། སྦྲུལ་གྱི་ལུས་བོང་ཆེ་བས་གླ་ལ་སྦྲུལ་གསོད་ཐུབ་པའི་ནུས་པ་མེད། འོན་ཀྱང་སྦྲུལ་དང་གླ་གཉིས་བར་ལ་བར་ཐག་ངེས་ཅན་ཡོད་དུས། གླའི་དྲི་མས་སྦྲུལ་བཟི་རུ་འཇུག་ཐུབ་པ་དང་ཚོར་བ་མེད་པར་གཏོང་ཐུབ།”[4] གོང་དུ་བརྗོད་པ་འདི་ལ་བདེན་དཔང་ངེས་ཅན་ལྡན་པར་འདོད།

གླ་རྩིའི་གྲུབ་སྟངས་ཀྱི་ཆ་ནས་རིན་ཐང་འཇལ་ཚུལ་ཡང་མི་འདྲ་སྟེ། རྡོག་པོ་གཅིག་ཏུ་འདྲིལ་བ་འོད་དང་ལྡན་པ་ནི་གླ་བའི་ནོར་བུ་ཞེས་རིན་པོ་ཆེའི་ཁོངས་སུ་བསྟན་པ་མ་ཟད་རྩི་རིལ་རྡོག་གཅིག་ཏུ་འདྲིལ་བ་མཆོག་ཡིན། རྩི་འབྲིམ་རིལ་བུ་མང་བ་འབྲིང་། རྩི་འབྲིམ་ཡང་སྲ་མཁྲེགས་ཅན་ཕྱི་ལ་ནག་རྩི་སྣུམ་འོད་ཆགས་པ་བཟང་། རྩི་ཉོབ་ཕྱེ་མ་ངན་པའོ།། ཁ་དོག་ལ་བརྟག་པ་ནི། སེར་པོ་རབ། དམར་ཁམ་འབྲིང་། ནག་པོ་ཐ་མའོ་ ཞེས་གསུངས། གང་ལྟར་ན་སྨིན་ནས་རྡོག་དང་དྲི་ངད་ཆེ་བ་ལྷད་གཞན་མ་འདྲེས་པ་བཟང་བའོ།། འདི་ཤེལ་བུམ་དང་ལྕགས་སྒམ་སོགས་རླུང་ཐུབ་པའི་སྣོད་དུ་དྲི་མི་འཆོར་བར་ཚགས་དམ་པོར་བྱ་དགོས། བྱུ་རུ་ལས་བཟོས་པའི་རྒྱན་ཆའི་རིགས་ལ་འདིའི་དྲི་ཕོག་ན་གས་ཆག་འགྲོ་བས་འཛེམས་པར་རིགས་སོ།། [5]

ཡང་ལོ་རྒྱུས་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས། སྤུ་དེ་གུང་རྒྱལ་གྱི་དུས་སུ་དེང་གི་ཀ་སྨིར་ཕྱོགས་ཀྱི་（克什米尔）ཚོ་བ་ཁག་ཅིག་དང་དམག་འཁྲུག་རྒྱབ་དུས། བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་གླ་རྩིས་རྨས་མའི་རྨ་ཁ་གསོ་བའི་སྨན་བཅོས་ཐད་མྱོང་བ་ངོ་མཚར་ཐོན་པས་སྐད་གྲགས་བཞག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་ལ། རྒྱབ་ཁབ་ཕན་ཚུན་མཛའ་འབྲེལ་བྱུང་དུས་རྒྱལ་དོན་འཚམས་རྟགས་ཡང་བྱས་ཡོད། དམངས་ཁྲོད་དུ་ཉོ་ཚོང་གི་རིན་ཐང་མཐོན་པོར་སོན་པས་རིན་ཆེན་མཆོག་ཏུ་བརྩི་བ་བཞིན་ཨེ་ཤ་ཡ་དབུས་མའི་འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་བཞུད་ལམ་རིང་མོ་ལ་གླ་རྩིའི་ཚོང་ལམ་དུ་གྲགས་པ་ཡིན།

བོད་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཕྱི་གླིང་བས་བོད་ཀྱི་གླ་རྩི་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པ་མ་ཟད་ལྷག་པར་དུ་མཐོ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲས་སུ་བེད་སྤྱོད་པ་འབོར་ཆེན་པོ་ཡོད་ལ་རིན་ཐང་ཆེ་པོར་ཡང་བརྩི།

ཧྥ་རན་སིའི་བཙན་རྒྱལ་དང་པོའི་སྐབས་སུ་གླ་རྩི་ནི་སྒེག་ལྡན་མཛེས་མའི་ཁྲོད་དུ་དར་ཆེ་བ་དང་། རྒྱལ་ཡུམ་ཡོས་སེ་ཧྥེན་ནས་(约瑟芬娜)གླ་རྩི་མང་པོ་འཐུང་བས་ཁོ་མོའི་གསང་སྤྱོད་ཁང་དུ་མོ་རང་སྐུ་གཤེགས་རྗེས་ཀྱི་ལོ་40ནང་དུ་ད་དུང་གླ་རྩིའི་དྲི་མ་ཡལ་མེད་པར་སྨྲ་བ་འདི་ལས། ང་ཚོའི་མཐོང་ཐུབ་པ་ནི་བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་གླ་རྩི་ནི་ཆེས་སྔ་མོའི་དུས་ནས་ཕྱི་གླིང་བའི་མཐོ་རིམ་སྐུ་དྲག་དང་འབྱོར་ལྡན་དག་གིས་ཀྱང་བེད་སྤྱོད་བཞིན་པ་ཤེས་ཐུབ། དེང་སྐབས་ཀྱང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་གླ་རྩིའི་བཟོས་པའི་དྲི་ཆབ་བམ། དྲི་ཞིམ་དོར་ཆུ་ཤེལ་དེམ་ཆུང་བ་ 1g གཅིག་ཅན་ཞིག་ལ་ཨ་སྒོར་$100 [6]ཡས་མས་ཡིན། བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་གླ་ལས་བྱུང་བའི་གླ་རྩིའི་དྲི་ཆབ་གཅིག་པོས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་ལ་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་པར་འདོད།

སྤྱིར་ན་རྒྱ་ཁྱོན་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་བརྒྱ་རེའི་སར་གླ་རེའུ་བཅུ་རེ་ཙམ་དང་གླ་རྒན་ལྔ་དྲུག་ཙམ་གསོས་ཆོག གླ་གསོ་ཁང་གི་སྒོ་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་སྟོན་དགོས་པ་དང་། གླ་ཁང་དུ་ལྷན་ཐབས་སུ་ཆར་རླུང་འགོག་བྱེད་དང་བསིལ་གྲིབ། འཆམ་འགྲོ་བྱེད་ས་སོགས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་དགོས། གླ་བའི་རྨིག་པ་སྐྱེ་རྒྱུ་རིང་དྲགས་ན་འགྲོ་རྒྱུར་གནོད་པས་གླ་བའི་འགྲོ་ལམ་ལ་རྡོ་ཧྲུག་བཏིང་ནས་རྨིག་པ་བརྡར་ཟད་ཡོང་ཐབས་བྱེད་དགོས།

གཟན་ཟོས་རྗེས་ལྡད་ལོག་ཡང་ཡང་བྱེད་པའི་རི་དྭགས་གླ་བས་རྩྭའི་ཟན་དང་འབྲུའི་ཟན་གཉིས་ཀ་ཟ་ཡང་དེའི་གྲོད་པ་ཤིན་ཏུ་ཆུང་སྟེ་ཉིན་རེར་འབྲུ་ཟན་ཁེ་(g)100 ནས་150 ཙམ་དང་། རྩྭ་ཟན་ཁེ་ 500 ཙམ་ལས་ཟ་མི་དགོས། གླ་ལ་རྩ་ཐང་རྒྱ་ཆེན་པོ་མི་དགོས་པས་གསོས་སླ། འབྲུ་ཟན་ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་སྲན་ཕྱེ་དང་། མ་རྨོས་ལོ་ཏོག་འཐག་པའི་ཕྱེ། གྲོ་ཕུག་འབྲས་ཤུན། ཡུངས་མའི་རིགས་དང་། རྩྭ་ཟན་ནི་རྩི་ཤིང་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ལོ་འདབ་དང་རྩྭ། སྔོ་ཚལ། ལ་ཕུག་གི་རིགས། གཞན་ལ་འཁྱུད་ནས་སྐྱེ་བའི་རྩྭ་དང་རྩི་ཤིང་སྟེ་རྒུན་འབྲུམ་གྱི་ཤིང་དང་། ཆུ་ཀུབ་ལྟ་བུའི་རྐང་དང་ལོ་འདབ་སོགས་ལ་ཟེར། སྤྱིར་ན་ཉིན་རེར་རྩྭ་ཐེངས་གཉིས་ནས་གསུམ་བར་སྟེར་དགོས་པ་དང་། རྩྭའི་ནང་དུ་ཚྭ་བརྒྱ་ཆ་ 0.5དང་། རུས་ཕྱེ་བརྒྱ་ཆ་ 1.5 བསྲེས་དགོས་ཤིང་།  འཁྲིག་སྦྱོར་མངལ་ཆགས་དང་གླེའུ་བཙའ་བའི་དུས་དང་གླ་རྩི་ལེན་པའི་དུས་སུ་དུད་འགྲོའི་འོ་མ་དང་། སྒོང་རྩམ། འོ་རྩམ་སོགས་སྟེར་དགོས། 

མི་ལ་བརྟེན་ནས་གསོས་པའི་གླ་བ་རྣམས་རྩིད་གོག་(ལོ་གཅིག་དང་ཕྱེད་ཀ་) གི་དུས་སུ་འཁྲིག་སྦྱོར་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཡོད་རུང་གཟུགས་པའི་ཁོ་ལག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་མེད་པས་གླ་ཕོ་ཡིན་ན། ཐོང་ཚེར་(ལོ་གསུམ) སྐབས་སུ་འཁྲིག་སྦྱོར་བྱས་ན་འཚམ། གླ་མོ་ཡིན་ན་རྩིད་གོག་ལས་འདས་ནས་ལོ་ཕྱེད་ཙམ་སོང་རྗེས། སྦྱོར་བ་དང་བོ་བྱས་ན་ལེགས། སྦྱོར་བ་བྱེད་པའི་ནམ་དུས་ནི་ལོ་རེའི་སྤྱི་ཟླ་ ༡༠ ནས་ཕྱི་ལོའི་སྤྱི་ཟླ་ ༡ པོའི་བར་ཡིན་པ་དང་། གླེའུ་བཙའ་བའི་དུས་ཚོད་ནི་ཟླ་ ༥བ་དང་དྲུག་པ་རེད། གླེའུ་གང་ཞིག་བཙས་ནས་ཟླ་བ་གཅིག་སོང་ན་རྩྭ་ལ་འཇུག་ཅིང་། ཟླ་བ་གསུམ་འདས་ན་འོ་ཐག་གཅོད་ཆོག གླ་ཕོ་གཅིག་གིས་གླ་མོ་གསུམ་ནས་ལྔ་ལ་སྡེབ་སྦྱོར་བྱེད་ཆོག གླ་མོར་གླེའུ་སྐྱེ་ཐེངས་རེ་ལ་གཅིག་ནས་གསུམ་སོགས་གྲངས་ལ་ངེས་པ་མེད། ལོ་གཅིག་ལ་གླེའུ་མངལ་ཐེངས་གཅིག་ལས་འཁོར་མི་ཐུབ།

གླ་བ་ཕོ་ཞིག་ཡིན་ན་རྩིད་གོག་གི་དུས་ནས་གླ་རྩི་ཟགས་ཐོན་བྱེད་ཅིང་། སྤྱིར་སྤྱི་ཟླ་ ༥ པ་ནས་ ༧ པའི་བར་གླ་རྩི་ཐོན་པ་མང་། དེའི་རིང་ལ་གླ་བ་རྣམས་འཚིག་ནས་རྩྭ་ཟ་བ་ཉུང་ལ་སྡོད་ཁོམ་མེད་པར་ཕན་ཚུན་འདེད་རེས་དང་སོ་རྒྱག་རེས་བྱེད་པའི་རིགས་ཤིན་ཏུ་མང་ཡང་། གཟའ་འཁོར་གཅིག་ཙམ་སོང་རྗེས། སྔར་བཞིན་རྒྱུན་ལྡན་ཅན་དུ་འགྱུར།

གླ་རྩི་ལེན་དུས་ཐོག་མར་ལོ་གསུམ་ཡན་སོན་པའི་གླ་ཕོ་ཐབས་ཀྱིས་བཟུང་ནས་གན་རྐྱལ་དུ་བསྡམས་ཏེ། ལག་གཡོན་པས་རྩི་རྡོག་བརྟན་པོར་མནན་ལ་རྩི་ཁོག་གི་ཁ་ཕྱེས་ཐོག་ལག་གཡས་པས་རྩི་ཐུར་ (ཆེད་མངག་གླ་རྩི་ལེན་པར་སྤྱོད་པའི་ཐུར་མ་རྩེ་འཇམ་ལ་ཕྲ་བ། ཁམ་བུ་ཆུང་ཆུང་ཡུ་བ་ལེབ་མོ་གཅུས་སྒྲིམ་ཅན་) ལག་བཟུང་ཧྲིལ་བུ། རྩུབ་རིས་ཡོད་པས་སྒྲིལ་བདེ་བ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་བས། ཤིང་གསོར་བརྒྱབ་པ་ལྟར་སྒྲིམ་གཤོག་གི་རྒྱུད་ནས་གླ་རྩི་འོང་བ་ཞིག) དལ་བུས་སྒྲིམ་པས་གླ་རྩི་འོང་། རྩི་པགས་ཀྱི་ནང་ངོས་དང་རྩི་ཁུང་གི་ཁ་བཅས་ལ་སྣད་སྐྱོན་མ་ཤོར་བ་བྱེད་དགོས་པ་དང་། ཡོ་བྱད་དང་རྩི་ཁ་བཅས་ལ་དུག་སེལ་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེ། གླ་རྩི་བླངས་ཚར་རྗེས། ངེས་པར་དུ་གླ་ཕོ་དེར་ན་ཚ་མི་ཡོང་བའི་ཆེད་གླ་རྩི་བླངས་ཤུལ་ལ་གཉན་ཁ་འཇོམས་བྱེད་ཀྱི་སྨན་བྱུགས་དགོས་པ་དང་། འབྲུ་ཟན་མང་ཙམ་སྟེར་དགོས། སྤྱིར་བཏང་ལོ་རེར་དཔྱིད་དུས་ཐེངས་རེ་ལེན་པའམ། སྟོན་དཔྱིད་ཐེངས་གཉིས་རེ་ལེན་པ་ཡང་ཡོད། 

གླ་ཕོའི་ལྟེ་བ་ནས་གླ་རྩི་བླངས་རྗེས། དེའི་དྲི་དང་མཐུ་ནུས་སོགས་མི་ཉམས་པའི་ཆེད་གཙང་བསལ་བྱས་རྗེས། ཤོག་ཐུམ་སྦྱར་ཏེ། བསིལ་ལ་བཞའ་ཚན་མེད་པའི་སྣོད་ཆས་ནང་དུ་བླུགས་ནས་བསིལ་སྐམ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། དངོས་སུ་སྐམ་རྗེས་བཞའ་སོགས་ཕོག་ནས་འཕྲོ་བརླག་ལ་འགྲོ་བའི་རིགས་མི་ཡོང་བའི་ཆེད་ སྣོད་ཁ་ཤིན་ཏུ་བཙན་པ་ཞིག་གི་ནང་དུ་བཅུག་ནས་ཉར་ཚགས་བྱ་དགོས།

ང་རང་ཉིས་སྟོང་ལྔ་ལོར་ལེ་དབར་ཁྲི་ཡི་རྒྱང་བསྐྱོད་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་འགྲོ་དུས་རང་བྱུང་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྐམ་འདུག་པ་ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་ལྟར་ན། ས་དེའི་གླ་བ་ཚར་སོང་བས་ཤིང་ནགས་ལ་ནད་འབུ་ཕོགས་འདུག དེ་བཞིན་དུ་གླ་བ་ཚར་ན་ས་དེའི་མི་ལ་གནོད་ཅིང་འཚེ་བའི་དུག་སྦྲུལ་ཡོང་བ་དང་། ནད་ཡམས་ངན་པ་དར་ཡོང་བ་སྨོས་མ་དགོས་པ་རེད། དེ་བས་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་གླ་བ་ལ་བདག་ཡག་པོ་ཞིག་བརྒྱབ་ནས། ཆེད་དུ་སྒོ་ཕྱུགས་སུ་ཉར་ན་དཔལ་འབྱོར་དང་ཁོར་ཡུག་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གིས་གཅོད་ཐུབ་པར་འདོད་དོ།། །།